Κοινωνιολογία

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, καρπός αγάπης για τον τόπο, περιγράφει και αναλύει τις αθέατες πηγές της ιστορίας των Τρικέρων -η κραταιά ναυτική πολιτεία επί Τουρκοκρατίας υπήρξε μείζον κέντρο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα- , αναδεικνύει όψεις της οργάνωσης και της εξέλιξης της κοινωνίας τους, την ακμή και την προσαρμογή τους στις εξελίξεις, τον καθοριστικό ρόλο των γυναικών λόγω της μακρόχρονης απουσίας των ανδρών στα καράβια. Μιλά συγχρόνως για τις άμεσες αισθήσεις και τις φυσικές ομορφιές του τόπου, για τη μαγειρική και το κάλλος της τοπικής ενδυμασίας, τη γοητεία των μικρών νησιών και των λιμανιών του.

Ο Ρήσμαν επισημαίνει ότι οι σύγχρονες δημοκρατίες ευνοούν την αυτονομία λιγότερο από όσο γενικά πιστεύεται. Η αυτονομία προϋποθέτει ένα υψηλό επίπεδο αυτοσυνειδησίας, που είναι πάντοτε δύσκολο επίτευγμα. Είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολη μια μαζική αφύπνιση των ανθρώπων, που θα τους οδηγούσε να αντιδράσουν στην τελετουργική συμμόρφωση προς τις κοινωνικές επιταγές, να συναισθανθούν τη μοναξιά τους μέσα στο πλήθος των ομοίων και να επιχειρήσουν να αλλάξουν τη ζωή τους και την κοινωνία. (Θ. Γιαλκέτσης, Βιβλιοθήκη της ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, 14/12/2001)

«Σε μία περίοδο που η τηλεοπτική δημοσιογραφία στην Ελλάδα και, εν γένει, η παραδοσιακή δημοσιογραφία βάλλεται ποικιλοτρόπως και αμφισβητείται για το ρόλο που επιτελεί, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης συνολικά, όπως καταδεικνύεται από πρόσφατες έρευνες, αναδύονται ως ειδησεογραφικές διαδικτυακές κοινότητες τις οποίες οι χρήστες παρακολουθούν για να ενημερωθούν» γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου στην παρουσίασή του. «Αλήθεια, πώς διαμορφώνεται η ατζέντα της επικαιρότητας; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον τρόπο που θα παρουσιαστεί μια είδηση; Το Twitter μπορεί να πάρει τον ρόλο της πέμπτης εξουσίας στην υπερεξουσία των ΜΜΕ; Μπορεί να ασκήσει επιρροή στη θεματολογία των κεντρικών δελτίων ειδήσεων των τηλεοπτικών σταθμών; Πώς οι δημοσιογράφοι αντιλαμβάνονται το Twitter και τι σημασία του αποδίδουν αναφορικά με τη συμβολή του στη δημόσια συζήτηση;» (Δημήτρης Κανελλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Φεβρουάριος 2022)

Για το βιβλίο μελετήθηκαν τρεις συγκεκριμένες πολιτικές ειδήσεις και πώς αυτές παρουσιάστηκαν στο Twitter και πώς στα κεντρικά δελτία ειδήσεων:

1) η υπόθεση της ανυπαρξίας μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών του υφυπουργού Διαματάρη,

2) η υπόθεση του προγράμματος Voucher για επιστήμονες, γνωστή ως «Σκόιλ Ελικίκου» και

3) η αποκάλυψη της αίτησης αναίρεσης που κατέθεσε το Ελληνικό Δημόσιο στο ΣτΕ κατά των αποφάσεων των διοικητικών δικαστηρίων για αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων της Μαρφίν.

Η Ζηνοβία επέλεξε τις τρεις αυτές υποθέσεις επειδή προκάλεσαν εντυπωσιακό αριθμό σχολίων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των χρηστών στο Twitter στην Ελλάδα. Απασχόλησαν όμως, και πώς, την τηλεόραση, τις ειδήσεις της και τις εκπομπές της;

Τουλάχιστον για ένα πράγμα θα είμαστε περήφανοι και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο στην ανθρωπότητα. Μεγαλώσαμε με τα δικά μας χέρια, με το δικό μας μυαλό, με τον δικό μας ιδρώτα και ποτέ, μα ποτέ, δεν εκμεταλλευτήκαμε κανέναν και καμία. Και όλα αυτά γιατί απλά αγαπήσαμε, πιστέψαμε και ποντάραμε στον άνθρωπο.

Τα κείμενα που δημοσιεύονται εδώ ερευνούν διαστάσεις της νεωτερικότητας στα γραπτά τριών γερμανών θεωρητικών, που ο καθένας τους έμεινε με τον τρόπο του πολύ περιθωριακός στο εκπαιδευτικό σύστημα και στην κουλτούρα της εποχής του: του Georg Simmel (Ζίμμελ, 1858-1918), του Walter Benjamin (Μπένγιαμιν, 1892-1940) και του Siegfried Kracauer (Κρακάουερ, 1844-1966). Στο βιβλίο περιέχονται στοιχεία των έργων του Ζίμμελ, Μπένγιαμιν και του Κρακάουερ που σχετίζονται συγκεκριμένα με τις έρευνές τους για τη νεωτερικότητα.

Αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε τους προβληματισμούς μας σ’ αυτόν τον ενιαίο συλλογικό τόμο κειμένων που έχετε στα χέρια σας. Βιώνοντας την ταραχώδη αυτήν εποχή των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών αδιεξόδων, θεωρήσαμε ότι οτιδήποτε συμβάλλει στην καλλιέργεια του διαλόγου είναι καλό, ταυτόχρονα δε εποικοδομητικό, καθώς η διατύπωση των επιμέρους αληθειών και απόψεων, όπως και η προσπάθεια κατανόησης της πραγματικότητας, βοηθούν στο ξεπέρασμα της επικρατούσας σύγχυσης. Βοηθούν στο ξεπέρασμα της γενικότερης “θολούρας” που οι εξελίξεις δημιούργησαν στο μυαλό των ανθρώπων, αλλά και οδηγούν σε διαφορετικές αναγνώσεις του πραγματικού, που επιτρέπουν την καταπολέμηση των μονολιθισμών και των μονοδρόμων.
Αναζητώντας την ουσία των γεγονότων και των εξελίξεων της πολύπλοκης εποχής μας και συζητώντας επί μακρόν, σκεφτήκαμε ότι είχαμε, ίσως, το χρέος, πρώτιστα απέναντι στους εαυτούς μας, να προστατέψουμε τα κείμενα που εμπεριείχαν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μας από το εφήμερο της δημοσίευσης τους στον ημερήσιο Τύπο ή από την ολιγόλεπτη ανακοίνωση τους σε κάποιο ακροατήριο. Σκεφτήκαμε ότι ένα βιβλίο διατηρεί κάποια διαχρονικότητα, κι όταν αποτελεί συλλογή κειμένων, επιτρέπει τη συγκέντρωση των προβληματισμών και προσφέρει τη δυνατότητα επεξεργασίας τους από τον αναγνώστη.

Οι ιστορίες που μας αφηγούνται τα μαγικά παραμύθια είναι στην πλειονότητά τους μετασχηματισμένες αφηγήσεις τελετών φυλετικής μύησης αγοριών και κοριτσιών. Τα περισσότερα μοτίβα τους ανάγονται σε περιορισμένο, φυσικά, αριθμό μυητικών μοτίβων και υπακούουν στο σχήμα απομάκρυνση – μεσοδιάστημα – επανένταξη, που είναι το σχήμα των διαβατήριων τελετών.
Ο μετασχηματισμός που υφίσταται στην αφήγηση τόσο η δομή της τελετουργικής ακολουθίας όσο και το περιεχόμενο των επιμέρους μοτίβων της δεν την καθιστά μη αναγνωρίσιμη. Και στην παραμυθιακή αφήγηση μεγάλο μέρος της δράσης μεταφέρεται έξω από τα όρια της καθημερινής ζωής, όπως και στη μυητική τελετουργία· η αιτία που επινοείται, στη θέση του θεσμού, για την έναρξη της μυητικής περιπέτειας ανήκει συχνά σ’ αυτήν (στην καθημερινή ζωή)…
Κατά το πέρασμα από τη συμβολική γλώσσα της τελετουργίας στη συμβολική γλώσσα του παραμυθιού συχνά η μεταφορά μετασχηματίζεται σε κυριολεξία. Έτσι, το δίδυμο μυητικό μοτίβο μιμητικού θανάτου – αναγέννησης παρουσιάζεται μερικές φορές στο παραμύθι ως θάνατος και ανάσταση στην κυριολεξία, δηλαδή το συμβολικό στοιχείο της τελετουργίας μεταφέρεται στην αφήγηση ως πραγματικό γεγονός. Ο ήρωας ή η ηρωίδα πεθαίνει, ενίοτε θάβεται κιόλας, και στη συνέχεια ανασταίνεται. Για να αιτιολογηθεί το τελευταίο, ή συχνά και τα δύο, επινοείται το μαγικό στοιχείο.