Δοκίμια-Μελέτες

“Λόγος Γυμνός” Εισαγωγή στο Έργο του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Το εκτόπισμα της λογοτεχνικής και, γενικότερα, πνευματικής παρουσίας του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο μεταπολεμικό πολιτισμικό πεδίο είναι μεγάλο: ο Χριστιανόπουλος υπήρξε από τους πρωτεργάτες του ποιητικού ρεαλισμού, προσέχτηκε ως πεζογράφος, ως κριτικός και ως φιλόλογος, οι εικαστικές τέχνες και η μουσική δεν εξοβελίστηκαν από την άλω της δραστηριότητάς του και, επιπρόσθετα, η Διαγώνιος -το περιοδικό που εξέδιδε και διηύθυνε από το 1958 έως το 1983- διαμόρφωνε αλλά και καθρέφτιζε σημαντικές καλλιτεχνικές προτάσεις και εξελίξεις, ενώ υπήρξε χώρος έκφρασης και φυτώριο άνθισης ποιητών, πεζογράφων, κριτικών και φιλολόγων.

Η όλη πορεία του Χριστιανόπουλου υποβάλλει και μία συγκεκριμένη καλλιτεχνική και ιδεολογική πρακτική που βαθμιαία διαμορφώθηκε σε βιοθεωρία: εκδίωξη της λογοτεχνικής πόζας, επιδίωξη της έσχατης λεκτικής λιτότητας ως απεικάσματος της απλότητας σε κάθε πτυχή του βίου, προσπάθεια για ψηλάφηση του βιωματικού πυρήνα, αγάπη για το λαϊκό, το αφτιασίδωτο και γνήσιο, τόσο ως εν δυνάμει καλλιτεχνική μορφή όσο και ως ιδεολογικό περιεχόμενο. “Λόγος γυμνός”, λοιπόν, υποβλητικός και δραστικός, δηκτικός, σαρκαστικός και ενίοτε αυτοσαρκαστικός, που διερευνά απογυμνωμένος το βίωμα και δεν χαρίζεται σε κανέναν, γι’ αυτό και μερικές φορές πέφτει στην υπερβολή ή και στην αδικία. Ο απογυμνωμένος από κάθε λογής στολίσματα λόγος θεωρείται αρετή και τόλμη από τον Χριστιανόπουλο. δεν είναι τυχαίο ότι η έκφραση “λόγος γυμνός” αντλήθηκε από το κριτικό του δοκίμιο για την ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, στο οποίο ο απογυμνωμένος, ειλικρινής και δραστικός λόγος του ποιητικού ρεαλισμού θεωρείται “κουβέντα ανθρώπινη […] απόπειρα να πούμε αυτό που μας καίει, να εκφράσουμε τον καημό που μας τρώει”

Albert Camus Προσωπεία, Φιλοσοφία και Γλωσσική Προσέγγιση στο Παράλογο της Τέχνης και της Ζωής

«Cela m’ etait egal» (: «Αυτό μου ήταν αδιάφορο»). Με τη φράση αυτή αποτυπώνεται πλήρως ολόκληρη η φιλοσοφία του Camus, σχετικά με την παράδοξη οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά και της ανθρώπινης φύσης. Στο έργο του, Φιλοσοφία και Λογοτεχνία συνυπάρχουν αρμονικά, σε ένα κάδρο επαρκούς αληθοφάνειας. Η μορφή των κειμένων του παραπέμπει σε προσωπικό – ετεροχρονισμένο – ημερολόγιο (υπό τη μορφή εσωτερικού μονολόγου), ενώ ταυτόχρονα διατηρείται και το ύφος εκτενούς αφηγηματικού πεζογραφήματος, με σκόπιμη τη σύγχυση παρελθόντος – παρόντος – μέλλοντος. Εξάλλου, η λειτουργία του χρόνου – «χαμένος», «κερδισμένος», «επανακτημένος» – είναι ιδιαίτερα σημαντική στη διαδικασία συνειδητοποίησης της ύπαρξης του παραλόγου (σε κάθε πτυχή της κοινωνίας) από τον άνθρωπο…

Bauhaus – Ιδέες και Πραγματικότητα

Η Σχολή Μπάουχαους ιδρύθηκε αμέσως μετά τον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο στην Βαϊμάρη της αναστατωμένης Γερμανίας.
Με διευθυντές διαδοχικά, τον Βάλτερ Γκρόπιους, τον Γιοχάνες Μάγυερ και τον Μης βαν ντερ Ρόε έζησε, μετακομίζοντας στο Ντεσάου και στο Βερολίνο, μέχρι την ανάρρηση του Χίτλερ στην εξουσία το 1933.
Φιλοδόξησε να προχωρήσει την τέχνη και να την φέρει πιο κοντά στον απλό άνθρωπο (δίνοντας το βάρος στον σχεδιασμό αντικειμένων καθημερινής χρήσης), αλλά συντρίφτηκε από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής.
Η τεχνοκρίτης και ιστορικός της τέχνης Εύα Φοργκάς παρουσιάζει στο βιβλίο της την συναρπαστική ιστορία αυτής της μεγάλης προσπάθειας, καταγράφει και αναλύει την εσωτερική και εξωτερική κατάσταση της σχολής, συγκρίνει το Μπάουχαους με άλλες αντίστοιχες σχολές της ίδιας εποχής και τονίζει, στο Επίμετρο, την επικαιρότητα του Μπάουχαους.
Με εισαγωγή του επιμελητή της Εθνικής Πινακοθήκης Μάνου Στεφανίδη και με επίμετρο της Εύας Φοργκάς για την ελληνική έκδοση.

Las Incantadas – Οι “Μαγεμένες” της Θεσσαλονίκης

Οι Μαγεμένες της Θεσσαλονίκης, πιο γνωστές με την ισπανοεβραική τους ονομασία Las Incantadas, ήταν ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα ανάγλυφων μορφών στην Αγορά της πόλης. Τις άρπαξε τον 19ο αι. ο Γάλλος Ε. Μίλλερ, που επονομάστηκε “Έλγιν της Θεσσαλονίκης”, και τις μετέφερε στη Γαλλία. Σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου. Από αφηγήσεις περιηγητών, που είδαν και περιέγραψαν το μνημείο, από μελέτες ιστορικών και αρχαιολόγων, από ανασκαφικά ευρήματα, ο συγγραφέας προβαίνει σε μια σφαιρική μελέτη του μνημείου: αναγνωρίζει τις αναπαριστώμενες μορφές, εξηγεί γιατί ειδικά αυτές περιλαμβάνονταν στο μνημείο, επιχειρεί να μας δώσει το κλίμα μέσα στο οποίο ανεγέρθηκε το μνημείο, το χρονολογεί και το τοποθετεί στη θέση που κατείχε στη Θεσσαλονίκη.

Αγροί, Εργοστάσια, Εργαστήρια

Ο ρώσος πρίγκιπας Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921) ήταν από τους γνωστότερους αναρχικούς του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Από υπασπιστής του τσάρου κατέληξε στη φυλακή. Δραπέτευσε από εκεί και έζησε στην Αμερική, στην Ελβετία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Επέστρεψε στη Ρωσία μετά την Ρωσική επανάσταση του 1917 και πέθανε εκεί.
Τα έργα του, που πραγματεύονται θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα, καλύπτουν όλο το επιστητό και διαβάστηκαν και διαβάζονται από αναρχικούς και μη σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα κείμενα του βιβλίου εμφανίστηκαν σαν μία σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν από το 1888 μέχρι το 1890.

Αγώνες για την Έλευση της Χιλιετούς Βασιλείας του Θεού: Επαναστάτες Χιλιαστές και Μυστικιστές Αναρχικοί του Μεσαίωνα

Γράφει ο Νόρμαν Κον: Το αρχικό νόημα της λέξης «χιλιασμός» ήταν στενό και ακριβές. Ο χριστιανισμός είχε ανέκαθεν μιαν εσχατολογία, με την έννοια ενός δόγματος που αφορούσε στις «τελευταίες ημέρες». Ο χριστιανικός χιλιασμός ήταν απλώς μια παραλλαγή χριστιανικής εσχατολογίας. Σύμφωνα με την Αποκάλυψη του Ιωάννη, μετά την Δευτέρα Παρουσία, ο Χριστός θα ιδρύσει στη γη ένα μεσσιανικό βασίλειο και θα βασιλεύει επί χίλια χρόνια πριν από την Έσχατη Κρίση. Πιο πρόσφατα, οι ανθρωπολόγοι και οι κοινωνιολόγοι χρησιμοποιούν τη λέξη «χιλιασμός» για να περιγράψουν έναν συγκεκριμένο τύπο σωτηριολογίας, που είναι συλλογική, επίγεια, επικείμενη, συνολική και θαυματουργή. Μ’ αυτό το νόημα την χρησιμοποιώ στο βιβλίο μου, στο οποίο πραγματεύομαι τις αιρέσεις του Μεσαίωνα.

Άλλες Στάσεις Ζωής Δοκίμια Πολιτικής Σκέψης

Τα δοκίμια αυτού του βιβλίου επιχειρούν να αγγίξουν τα ουσιαστικά ζητήματα της νεοελληνικής κοινωνίας, που παραμένουν πολιτικά με όλη τη σημασία της λέξης. Πολιτικά σημαίνει, εκτός πολλών άλλων, ότι όσο και αν η σκέψη προσπαθεί να τα συλλάβει και να τα διατυπώσει, άλλο τόσο δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς τη συμβολή όλων των πολιτών και του καθενός χωριστά. Η πολιτική σκέψη είναι πρώτα και κύρια υπόθεση προσωπικής γνώμης. Ο διάλογος, όμως, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για να δημιουργηθεί η ορθή πολιτική πράξη που θα αντιμετωπίσει συλλογικά πια τα κρίσιμα ζητήματα και θα δώσει τη δυνατότητα στον καθένα να συνδέσει την πολιτική πράξη με ατομικές στάσεις. Το κύριο ζήτημα είναι το πολιτικό καθεστώς και η καθεστωτική πολιτική, που εντάσσεται τελικά στους κόλπους του, εγκλωβίζοντας ζωντανές δυνάμεις στη φρούδα ελπίδα μιας αλλαγής από τα πάνω και από τα έξω. Από τα πάνω, δηλαδή με την κατάκτηση της κυβερνητικής εξουσίας, εύκολο πράγμα χάρη στα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα. Από τα έξω, με πολλές έννοιες, μεταξύ των οποίων η πρώτη είναι η απόκρυψη των ενδογενών αιτιών και η δεύτερη η αυταπάτη ότι μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν ακόμα και αν κανείς δεν αλλάζει νοοτροπία και καθημερινή πρακτική. Η καθεστωτική πολιτική έχει τρία κύρια χαρακτηριστικά. Ασφυκτικά περιορισμένη θεματική, που περιφρονεί τα ουσιαστικά ζητήματα της κοινωνίας. Ασφυκτικά περιορισμένες και φοβερά ελεγχόμενες μορφές συλλογικής δράσης, που καταδικάζουν τις κινητοποιήσεις στην ήττα και την απογοήτευση. Και, το πιο σημαντικό, χωρίζει απόλυτα τη συλλογική δράση, αναγκαία για να αλλάξει η κοινωνική πραγματικότητα, από την αντίστοιχη ατομική στάση ζωής που είναι εξίσου αναγκαία για να αλλάζουν οι νοοτροπίες που θα αλλάζουν την πραγματικότητα. Η συλλογική και η ατομική αυτονομία γίνονται έτσι επίκαιρες όσο ποτέ.

Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία

Για να ξέρουμε πού βαδίζουμε είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε από πού ερχόμαστε και τι ζητάμε από την ιστορική μας αφετηρία μέχρι σήμερα. Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας μάς ταξιδεύει στις εξισωτικές κοινωνίες και τον “Πρωτόγονο Κομμουνισμό”, την Αθηναϊκή Δημοκρατία, την Ιδανική Πολιτεία του Πλάτωνα, την Άριστη Πόλη του Αριστοτέλη, τα πρωτοχριστιανικά κοινόβια, το “Κράτος του Θεού”, την Αγροτική Επανάσταση της Αγγλίας, την Κομμούνα της Θεσσαλονίκης, την Ουτοπία του Τόμας Μουρ, την Παρισινή Κομμούνα, το Πρόταγμα του Σοσιαλισμού, τη Συμβουλιακή Δημοκρατία, τα Ρώσικα Κοινόβια Μιρ, τα Κιμπούτς, την Κινέζικη Κομμούνα, τη Μεξικανική Επανάσταση, την Ισπανική Επανάσταση, τη Λαϊκή Εξουσία στην Ελλάδα, το Συνεταιριστικό Κίνημα και το Αγροτοβιομηχανικό συγκρότημα του Μοντραγκόν, το Γαλλικό Μάη, την Αυτοδιαχείριση στη Λατινική Αμερική, το Σάμμερχιλ, τη Μαριναλέντα και πολλούς ακόμα σταθμούς, μέχρι τα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα των αντικαθεστωτικών, των “αγανακτισμένων”, της Άμεσης Δημοκρατίας και της αλληλέγγυας και αχρήματης οικονομίας, που σηματοδοτούν τη σταθερή πορεία της Ανθρωπότητας προς την Άμεση Δημοκρατία και την Αταξική Κοινωνία, αφήνοντας την ίδια την Ιστορία να αναδείξει και να υποδείξει αυτή την εξελικτική πορεία ως τη μοναδική και ολοκληρωμένη απάντηση στη σημερινή καθολική συστημική κρίση, στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, στην καπιταλιστική βαρβαρότητα και στον φασιστικό παγκοσμιοκυβερνητικό ηγεμονισμό της. Ο Κώστας Λάμπος δείχνει με σαφήνεια και τεκμηρίωση τη σταθερή εκατομμυριόχρονη εξέλιξη της Ανθρωπότητας προς έναν κόσμο κοινωνικής ισότητας και Άμεσης Δημοκρατίας, αποκαλύπτοντας την ιστορική αγωνία και τους αγώνες του Ανθρώπου και συνολικά των δυνάμεων της Εργασίας, της Eπιστήμης και του Πολιτισμού, για ένα καλύτερο κόσμο, ο οποίος δεν είναι μόνο επιθυμητός και αναγκαίος, αλλά σήμερα, στον 21ο αιώνα, είναι και εφικτός. Ένα βιβλίο που μας βγάζει με ασφάλεια έξω από το λαβύρινθο των σκοταδιστικών μύθων και όλων των εξουσιαστικών ιδεολογιών, την νεοκλασική-νεοφιλελεύθερη τρομοκρατία-βαρβαρότητα και την κοινωνική κατάθλιψη-μοιρολατρία και μας οδηγεί στην ατομική και συλλογική αυτογνωσία, στη συνειδητοποίηση της θέσης μας στην κοινωνία και στην κατάκτηση της αυτοπεποίθησης πως μπορούμε να αλλάξουμε να πράγματα ώστε να ζούμε ειρηνικά και σε συνθήκες καθολικής ευημερίας ως ίσοι μεταξύ ίσων, ελεύθεροι και με αξιοπρέπεια. Ένα βιβλίο επίκαιρο, τολμηρό, καλογραμμένο, χρήσιμο και γεμάτο αισιοδοξία γιατί λύση υπάρχει, όχι στο Εγώ, αλλά στο Εμείς και όχι στο Επέκεινα αλλά στο Εδώ, στο Παντού και στο Τώρα. Ένα βιβλίο πρόκληση για ένα σύγχρονο και γόνιμο διάλογο, για κοινωνική-απελευθερωτική αντίσταση απέναντι στον καταστροφικό και απάνθρωπο καπιταλισμό σε όλες τις πιθανές παραλλαγές του.

Αναμνήσεις Ενός Επαναστάτη

Το βιβλίο του Κροπότκιν αποτελεί την κοινωνική ιστορία μίας ολόκληρης εποχής. Ο συγγραφέας μάς αφηγείται πώς ένας πρίγκιπας και υπασπιστής του τσάρου έφτασε να γίνει επαναστάτης και αναρχικός.

Αναρχία και Χριστιανισμός

Οι αναρχικοί είναι εχθρικοί προς όλες τις θρησκείες (άρα και προς τον χριστιανισμό), αλλά και οι ευσεβείς χριστιανοί φρικιούν με την αναρχία, πηγή αταξίας και άρνησης των καθιερωμένων εξουσιών. Αυτές ακριβώς τις απλές και ακλόνητες βεβαιότητες προτίθεμαι ν’ αμφισβητήσω εδώ. Είμαι πολύ κοντά σε μια μορφή αναρχισμού και πιστεύω ότι ο αγώνας του αναρχισμού είναι ο αγώνας ο καλός. Αλλά σ’ ένα σημείο θα διαχωρίσω τη θέση μου από έναν γνήσιο αναρχικό: ο γνήσιος αναρχικός φρονεί ότι μια αναρχική κοινωνία, χωρίς κράτος, χωρίς εξουσίες, χωρίς οργάνωση, χωρίς ιεραρχία είναι εφικτή, βιώσιμη, πραγματοποιήσιμη, ενώ εγώ δεν το νομίζω. Μ’ άλλα λόγια, εκτιμώ ότι η μάχη του αναρχισμού, ο αγώνας προς την κατεύθυνση μιας αναρχικής κοινωνίας είναι ουσιώδης, αλλά η πραγματοποίηση αυτής της κοινωνίας είναι αδύνατη. Νομίζω ότι η ελπίδα για μια κοινωνία χωρίς εξουσία και χωρίς θεσμούς εδράζεται στην πίστη πως ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως καλός και τον διαφθείρει η κοινωνία. Στην ακραία περίπτωση λέμε: “Οι κλέφτες υπάρχουν επειδή υπάρχει η αστυνομία, αν καταργήσουμε την αστυνομία, η κλοπή θα εξαφανιστεί”. Οπωσδήποτε, η κοινωνία παίζει μεγάλο ρόλο στη διαστρέβλωση του ατόμου: είναι πάρα πολύ αυστηρή και καταπιεστική, άρα ο άνθρωπος πρέπει με τον άλφα ή βήτα τρόπο ν’ “αποσυμπιέζεται”, συχνά με βίαιες ενέργειες και φόνους. Σήμερα, η διαστρέβλωση του ανθρώπου στη Δύση γίνεται αλλιώς: βασικό ρόλο παίζουν η διαφήμιση που ωθεί τον άνθρωπο στην κατανάλωση (άρα στην κλοπή, αν δεν έχει χρήματα να ριχτεί στην κατανάλωση). η αχαλίνωτη πορνογραφία, το θέαμα της βίας στα Μ.Μ.Ε. (Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. στην αύξηση της παραβατικότητας και του μίσους για τον συνάνθρωπό μας είναι σημαντικός). Εν τούτοις, δεν έρχονται όλα απ’ την “κοινωνία”.

Άνθη και Άκανθες

Πιστός στον διανοητικό καταυγασμό των συμπυκνωμάτων του ασυνειδήτου (Unbewusstes), ο Διονύσιος Βάγιας ξεκινά την εργασία του ακολουθώντας κατά πόδας την εξάπλωση της φαντασίας από την πρώτη σπίθα / αναλαμπή (το όνειρο της γυναίκας), διά μέσου της ατιθάσευτης εξέλιξής της (τους μύθους, τα παραμύθια, τα νυχτερινά όνειρα και τα όνειρα ζωής), μέχρι την “καθίζησή” στο σωματικό (ασθένειες).
Την αόρατη συρραφή (άλλως, το κοινό μυστικό) αναλαμβάνει το κεντρικό, ένα και μοναδικό φαινόμενο της μνήμης.
Έτσι, στο δεύτερο ήμισυ της εργασίας, αφού παραθέσει δειγματοληπτικά τη γραμμική / εξελιξιακή ψυχολογία του ανθρώπου στις ακρογωνιαίες της λίθους (παιδική / εφηβική και γεροντική), επικεντρώνεται στο οιωνεί αμετακίνητο του χρόνου, τουτέστιν στο εσαεί ενδιάμεσο της καθημερινότητας (απόλαυση, φοβίες, εργασία), λαμβάνοντας, τέλος, υπ’ όψιν και τη δική του επιμέρους έξη: την αντιρρητική αντιπαράθεση, τους ανοιχτούς λογαριασμούς του με τη φιλοσοφία – μια δίνη βέβαια, αφού η λογοτεχνική ανάπαυλα προδίδει διά της πλαγίας οδού την καθήλωση στη διανοητική απόλαυση της ανάγνωσης.

Ανθρωπογνωσία και Ηθική στον Όμηρο

Η ηρωική ποίηση, υμνώντας τα κατορθώματα των δικών μας ηρώων, υιοθετεί κατά κανόνα τη δική μας προοπτική ως αυτονόητη και δίκαιη. Γενικότερα, σε ποια χώρα η φιλοπατρία και η ανδρεία δεν θεωρούνται ύψιστες αρετές; Ο Όμηρος, παρ’ όλον που σέβεται αυτή την πραγματικότητα, βλέπει και τα αποτελέσματά της. Απομυθοποιεί τη δική μας πλευρά τοποθετούμενος και στη θέση των αντιπάλων: και αυτοί είναι ανδρείοι, είναι άνθρωποι ίδιοι με εμάς. Στην προομηρική παράδοση ο Αχιλλέας ήταν, για την παλληκαριά του, των “Αχαιών ο πρώτος”: σκότωνε τους πιο πολλούς Τρώες. Αλλά περισσότερη δόξα του άξιζε επειδή θα χανόταν νέος. Ο Όμηρος όμως δεν θεωρεί τη δόξα αρκετό αντίβαρο για να χαθεί ένας άνθρωπος και μέσα από τον πρόωρο θάνατο του ήρωα θα ανατάμει την πραγματικότητα του ίδιου του πολέμου. Γιατί πολεμά ο Αχιλλέας; Παρ’ όλον που προσπαθεί να πιαστεί από τη ζωή, πρέπει να κάνει το καθήκον του, να δείξει την ανδρεία του διότι μόνο έτσι η κοινωνία τον δέχεται. Υλοποιεί την ηρωιστική ιδεολογία αποτελώντας και το θύμα της: όταν θα θριαμβεύσει σκοτώνοντας τον μεγάλο αντίπαλο Έκτορα, θα φτάσει και το δικό του τέλος. Αν τον Αχιλλέα τον χρησιμοποιεί η κοινωνία στους πολεμικούς σκοπούς της, ο ίδιος είναι ανεύθυνος; Δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά του (ραψωδία Ι): να πεθάνει νέος και να κερδίσει τη δόξα ή να μακροημερεύσει με την οικογένειά του άσημος στον τόπο του; Θα τον καθορίσει η “κατάσταση” μέσα στην οποία βρέθηκε ή θα αποφασίσει ο ίδιος κυρίαρχα; Ο Όμηρος δεν μιλά με έννοιες όπως οι φιλόσοφοι, αλλά με γεγονότα – όπως οι αθηναίοι Τραγικοί. Γι’ αυτό εκθέτουμε με συντομία τη σειρά των εξελίξεων προσπαθώντας να βρούμε τα νοήματά τους.

Απέναντι στο Ακραίο

Ο 20ός αιώνας φτάνει στο τέλος του, και μπαίνουμε όλοι στον πειρασμό να αναρωτηθούμε: ποια θέση θα καταλάβει στην ιστορία; Πώς θα τον θυμόμαστε αύριο;
Όπως όλοι, δε γνωρίζω τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα αλλά είμαι βέβαιος ότι μια επινόηση του 20ού αιώνα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας τα στρατόπεδα του ολοκληρωτισμού. Έχουμε ανακαλύψει το ακραίο πολιτικό καθεστώς, τον ολοκληρωτισμό, και το ακραίο του ολοκληρωτισμού, τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Ο μακάβριος αυτός θεσμός προσφέρεται σε όλων των ειδών τα ιστορικά, πολιτικά και ψυχολογικά σχόλια. Τα όσα γράφω εδώ, με μια προσωπική έρευνα των αφηγήσεων, είναι διαφορετικά: έχουν να κάνουν με την ηθική. Σε αντίθεση με μια διαδεδομένη προκατάληψη, η ηθική ζωή δεν είχε σβήσει στα στρατόπεδα κάθε άλλο μάλιστα: θα μπορούσαμε στην εμπειρία των στρατοπέδων να βασίσουμε μια καθημερινή ηθική που θα άρμοζε στην εποχή μας. Τσβετάν Τόντοροφ

Από τα Σοβιέτ στον Γραφειοκρατικό Κομμουνισμό – Οι Μηχανισμοί μιας Ανατροπής

Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό συμπεραίνουμε ότι ο Οκτώβριος του 1917 θα έπρεπε να αποτελεί το σύμβολο της αποφασιστικής υποχώρησης της δυναμικής της επανάστασης των σοβιέτ (που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου), και όχι, όπως συμβαίνει συνήθως, της επικράτησής τους. Συγκεκριμένα, για τον γάλλο ιστορικό της σχολής των Annales η κατάληψη της κρατικής εξουσίας από το κόμμα των μπολσεβίκων τον Οκτώβριο του 1917 σηματοδοτεί τον περιορισμό του πλούτου των θεσμών άμεσης δημοκρατίας που αναπτύχθηκαν ευρύτατα μετά την πρώτη εξέγερση του Φεβρουαρίου. Μετά τον Οκτώβριο ενισχύεται θεσμικά η έμμεση έναντι της άμεσης δημοκρατίας, η γραφειοκρατοποίηση έναντι της αυτοδιαχείρισης, το κόμμα έναντι των τοπικών και εργοστασιακών συμβουλίων. Το ενδεχόμενο μιας επαναστατικής εξουσίας, υποστηρίζει ο Φερρό, καταλήγει έτσι στην πραγματικότητα μιας εξουσίας των επαναστατών.
Το συμπέρασμα αυτό ευνοείται μάλλον αποφασιστικά από το ότι ο Φερρό αυτονομεί την ιστορία των πολιτικών θεσμών της περιόδου Φεβρουάριος με Οκτώβριος 1917 από τη μελέτη των ιδεολογικών και οικονομικών θεσμών της ίδιας περιόδου αλλά και από το ότι αποκόπτει ταυτόχρονα την ιστορία αυτή από τη διεθνή κοινωνική συγκυρία (ιδεολογική, πολιτική, οικονομική). Ευνοείται, κοντολογίς, από το ότι ο Φερρό επικεντρώνεται σε μια μικροϊστορία του 1917.

(Τέλης Τύμπας, Η ΕΠΟΧΗ, 7/11/1999)

Απο τη Φιλοσοφία της Ιστορίας στην Ιστορία της Φιλοσοφίας

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ “ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ”

Στο “ακτινοβόλο μέλλον” της σταλινικής προπαγάνδας που συνοικεί με τον “γνόφο της υποϊστορίας”, η νέα ιστορία βρίσκεται σχεδόν σχιζοφρενικά “εκείθεν” και ταυτόχρονα “εντεύθεν” της παραδοσιακής: η ανθρώπινη υπόσταση διπλασιάζεται με τη μετοχή στη “μεταϊστορία των λουλουδιών του Rilke”, αντιμετωπίζοντας, ωστόσο, την παράλογη αντίφαση των “φρικτότερων εγκλημάτων και των πιο παράδοξων συνωμοσιών” στην επίσημη ιστοριογραφία της “κομμουνιστικής” καθημερινότητας…

Από την Επανάσταση στις Εξεγέρσεις

Η λέξη “επανάσταση” ήταν σ όλα τα στόματα όταν γράφηκε το βιβλίο αυτό (το 1972). Οι άνθρωποι πίστευαν ότι η κατάληψη της κρατικής εξουσίας θ άλλαζε τον κόσμο και τη ζωή. Ο Ζακ Ελλύλ, εξετάζει συγκεκριμένα την επανάσταση και αναρωτιέται: – Ποιο είναι σήμερα, αν υπάρχει, το επαναστατικό υποκείμενο; – Υπάρχει προλεταριάτο; – Ποιο είναι σήμερα; – Οι λαοί του Τρίτου Κόσμου; – Οι μισθωτοί συλλήβδην; – Η νεολαία; – Ποιες είναι οι μέθοδοι των κοινωνικών αγώνων; – Είναι ο ανταρτοπόλεμος (ιδίως στη λατινική Αμερική); – Είναι η αντικουλτούρα και τα κινήματα των Μαύρων στις Η.Π.Α.; – Τι ήταν η Πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα; – Ποιο ήταν το νόημα των φοιτητικών εξεγέρσεων στη Δυτική Ευρώπη; Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σήμερα η συνολική επανάσταση είναι ανέφικτη και ότι αυτό που μπορεί να έχει πραγματικό αντίκρισμα στις συνθήκες ζωής μας είναι οι τοπικές, επιμέρους εξεγέρσεις ενάντια στην Αγία Τριάδα των κοινωνιών μας: ενάντια στο Κράτος, ενάντια στο Έθνος, ενάντια στην Τεχνική.
1 2 8