Παραμύθι και Τελετές Φυλετικής Μύησης

Τι είναι ένα shopping mall; Σύγχρονο εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο; Ιδιωτικός χώρος μαζικής χρήσης; Νέου τύπου ημι-δημόσιος χώρος; Σκηνή του σύγχρονου καταναλωτή;
Το shopping mall είναι όλα αυτά και κάτι παραπάνω. Είναι ένας μικρόκοσμος. Είναι τόπος που πραγματώνει την ουτοπία του εμπορευματικού πολιτισμού. Είναι τόπος που “εδαφικοποιεί” την καταναλωτική τάξη ή αλλιώς την τάξη του κόσμου του εμπορεύματος. Το mall προτείνει μια εμπειρία του κοινωνικού χώρου καθαρή, αποκλειστικά εμπορευματική και θεαματική. Ως αύταρκες, μονωμένο, καθαρό περιβάλλον προτείνει την πόλη του εμπορευματικού πολιτισμού, όπως “θα έπρεπε να είναι”. Καθαρή, αφηρημένη, μυστικοποιημένη, όπως το εμπόρευμα. Αυτή τη μορφή σχέσης προωθεί το mall όσον αφορά την εμπειρία της περιπλάνησης, την καταναλωτική πρακτική και εμπειρία, καθώς και την εργασία εντός του.
Στη μελέτη μας, μέσα από την κοινωνικο-χωρική διαλεκτική προσέγγιση, επιχειρείται η διερεύνηση και η ανάλυση του τρόπου συγκρότησης της ταυτότητας του χώρου και της ταυτότητας των “κατοίκων – καταναλωτών”. Η ταυτότητα του χώρου και η ταυτότητα των καταναλωτών βρίσκονται σε μια διαρκή, διαλεκτική διαδικασία κατεργασίας και -από ό,τι φαίνεται- επιβεβαίωσης και αναπαραγωγής της καταναλωτικής κουλτούρας. Με άλλα λόγια, διαπιστώνεται ότι ο καταναλωτής στο mall, μέσω της επιτέλεσης του ρόλου του και μέσω του “καταναλωτικού βιώματος”, βρίσκει ένα (μικρο)κόσμο όπως “θα ήθελε να είναι”, καθαρό, εν τάξει, ασφαλή, ονειρικό, μαγικό. Μια εντοπισμένη “ουτοπία”, όπου το θέαμα, ως “κοινωνική σχέση ατόμων διαμεσολαβούμενη από τις εικόνες” (Γκυ Ντεμπόρ), αποκτά την πιο καθαρή μορφή του και συνιστά το πρότυπο της καταναλωτικής εμπειρίας και οργάνωσης της εργασίας σε αυτό τον μικρόκοσμο.

Στα χρόνια που μας έρχονται σκοπεύω να επεξεργαστώ έναν επίλογο στη βιομηχανική εποχή. Θέλω να ιχνηλατήσω τις αλλαγές στη γλώσσα, στον μύθο, στο τελετουργικό και στο δίκαιο που συνέβησαν στην τωρινή εποχή της δημοσιότητας και της υποχρεωτικής φοίτησης στο σχολείο. Θέλω να περιγράφω το μονοπώλιο του φθίνοντος βιομηχανικού τρόπου παραγωγής και την εξαφάνιση των επαγγελμάτων που γέννησε η βιομηχανία και εξυπηρετεί αυτός ο τρόπος παραγωγής.
Κυρίως θέλω να δείξω ότι τα δύο τρίτα των ανθρώπων μπορούν ακόμη να αποφύγουν να περάσουν από τη βιομηχανική εποχή, αν επιλέξουν τούτη τη στιγμή μία μεταβιομηχανική ισορροπία στον τρόπο παραγωγής τους, ισορροπία που θα υποχρεωθούν να υιοθετήσουν και τα υπερβιομηχανοποιημένα έθνη ως εναλλακτική λύση στο χάος. Για να προετοιμαστούμε για το έργο αυτό, υποβάλλω στον κριτικό σχολιασμό το κείμενο που ακολουθεί.

Έχουμε από καιρό χάσει την πίστη μας στην ιδέα ότι οι άνθρωποι θα κατακτήσουν την ευτυχία σε ένα μελλοντικό ιδανικό κράτος, που βρίσκεται σε συγκεκριμένο τόπο και κυβερνιέται από έναν σοφό και καλόγνωμο κυβερνήτη. Κι όμως, ενώ έχουμε χάσει την πίστη μας στις πάσης φύσεως ουτοπίες, η ανθρώπινη επιθυμία για μια καλύτερη ζωή δεν έχει σβήσει. Μόνο που σήμερα εστιάζεται όχι στο μέλλον, αλλά στο παρελθόν (ρετροτοπία).
Η ανάδυση της ρετροτοπίας συνυφαίνεται με το χάσμα που ολοένα βαθαίνει ανάμεσα στην εξουσία / ισχύ και στην πολιτική, ανάμεσα στην ικανότητα να κάνουμε να κάνουμε να γίνονται πράγματα και στη δυνατότητα να αποφασίζουμε ποια πράγματα χρειάζεται να γίνουν. Τα σημερινά εθνικά κράτη αδυνατούν να εκπληρώσουν τις υποσχέσεις τους και προκαλούν μία ολοένα αυξανόμενη απογοήτευση σε σχέση με το τι θα φέρει το μέλλον. Η ρετροτοπία, πιστή στο ουτοπικό πνεύμα, επιδιώκει τη βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης στρεφόμενη στο παρελθόν.
Φανταστικές εικόνες του παρελθόντος χρησιμεύουν ως οδηγοί για το μέλλον μας. Στρεφόμαστε στις μεγαλειώδεις ιδέες του παρελθόντος, θαμμένες μα όχι τελείως πεθαμένες, για να διαμορφώσουμε το μέλλον.