Κώστας Τομανάς

Βιβλία του ιδίου

Δρόμοι και Γειτονιές της Θεσσαλονίκης (μέχρι το 1944)

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και μέχρι τον θάνατό του, το 1993, ο Κ. Τομανάς, εκπαιδευτικός το επάγγελμα, στον τομέα των φυσικών και μαθηματικών επιστημών, συγκέντρωνε υλικό για τη ζωή στην παλιά Θεσσαλονίκη. Μετά θάνατον, ο γιός του, Β. Τ., ταξινομεί και εκδίδει κατά ενότητες αυτό το υλικό.
Ο πλέον ογκώδης τόμος αφορά τους δρόμους και τις γειτονιές της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τη διήγηση της ιστορίας των δρόμων, όπως την φτιάχνουν πρόσωπα και κτίρια, σε μια περίοδο ογδόντα χρόνων. Ένα βιβλίο που, κατά την εκτίμησή μας, διαβάζεται επιλεκτικά, ίσως και γιατί, για τον μη Θεσσαλονικιό, ο φόρτος των πληροφοριών είναι μεγάλος. – Σε μια τέτοια επιλεκτική ανάγνωση, λ.χ., η οδός Εγνατία ξετυλίγεται ως μυθιστόρημα: “Στη γωνία με την οδό Πρασακάκη ήταν, και εξακολουθεί να είναι, το μέγαρο του ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη, που στο ισόγειό του λειτουργούσε το περίφημο καφενείο Χρυσούν Απίδιον. Πριν από την πυρκαγιά του 1917, στη διασταύρωση των οδών Αγίας Σοφίας και Εγνατίας ήταν το σπίτι των πέντε Παπουλιάδων, του Γρηγόρη, του Αλέκου, του Αριστοτέλη (διάσημων χασομέρηδων της εποχής), του Φωκίωνα (που έπαιζε βιολί και διορίστηκε καθηγητής στο Κρατικό Ωδείο το 1916) και του Γιώργου (που ήταν ποιητής.). Θα αναφέρουμε μόνο δυο στίχους, που μας διάβασε με δόση ειρωνείας ο καθηγητής μας των Νέων Ελληνικών Πέτρος Σπανδωνίδης: Τικ-τακ το ωρολόγιον, τικ-τακ και ο σφυγμός μου / και όταν παύσει το τικ-τακ, απέρχομαι του κόσμου. Στη θέση του σπιτιού των Παπουλιάδων χτίστηκε ένα μέγαρο, που στο ισόγειό του εγκαταστάθηκε το φαρμακείο του κυρ Γαβριήλ Πεντζίκη”. (Μάρη Θεοδοσοπούλου, Η ΕΠΟΧΗ, 25/1/1998)

Η Καλλιτεχνική Κίνηση στη Θεσσαλονίκη 1885-1944

Από τις λιγοστές υπάρχουσες πηγές και από τις αναμνήσεις των καλλιτεχνών, που δεν είναι πάντα αξιόπιστες και πρέπει να διασταυρώνονται, θα προσπαθήσουμε ν’ ανασυστήσουμε την καλλιτεχνική ζωή της πόλης μας επί μιαν εξηκονταετία. Τα χρόνια που εξετάζουμε, τα Ωδεία δεν είχαν μόνιμη στέγη, τα δε σποραδικά φύλλα των εφημερίδων, που γλίτωσαν από την πυρκαγιά και την Κατοχή, δεν περιλαμβάνουν πάντα τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Φίλοι, κυρίως, και γνωστοί μας βοήθησαν με τις αναμνήσεις τους να καταγράψουμε τα στοιχεία που ακολουθούν. […] Ωδεία, χορωδίες, μουσικοί, τραγουδιστές, τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις: όλα αυτά καταγράφονται αναλυτικά για τα εξήντα χρόνια από το 1885 μέχρι το 1944.

Οι Κάτοικοι της Παλιάς Θεσσαλονίκης

[…] μέσα από τις ζωές των ανθρώπων που έζησαν στην πολύπαθη και ιστορική αυτή πόλη και τις συγκυρίες που τους οδήγησαν σε συγκεκριμένες συνθήκες, ο αναγνώστης θα αντιληφθεί σε βάθος το σύμπλεγμα των ιστορικών εξελίξεων που καθόρισαν τη μορφή των Βαλκανίων ώς τις μέρες μας, πάντα υπό ένα ανθρωπιστικό πρίσμα το οποίο μας θυμίζει συνεχώς ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν μεταξύ τους αν δεν αποφασίσουν για το αντίθετο κάποιοι άλλοι. Ένα γλαφυρό και γραμμένο με πολύ μεράκι βιβλίο, το συνιστώ ανεπιφύλακτα. (Μάριος Δαμουλιάνος, περ. Strange, 2008)

Οι Κινηματογράφοι της Παλιάς Θεσσαλονίκης (1895-1944)

Το βιβλίο μνημονεύει τη σκοτεινή αίθουσα ως ένα από τα τρία στοιχεία απόλαυσης του σινεμά. Αποτελεί φιλόπονο συλλεκτικό έργο ενός πιστού του κινηματογράφου ως λαϊκού θεάματος και ντοκουμέντο ιστορικής έρευνας. Έχει την ψυχή του ευαίσθητου και αλκοολικού θεατή μέσα του και τη σωστική φροντίδα του “ανώνυμου” χρονικογράφου μιας εποχής απ’ έξω του. Αρχίζει με τη γενεαλογία των ονομάτων των αιθουσών της Θεσσαλονίκης. […] Παρεκβαίνει μετά προς την περιοχή των επιγείων θεοτήτων που πέρασαν κι από τη Θεσσαλονίκη “ωραίες και μοιραίες” για την παρηγοριά του λαού και τις στιγμιαίες εξάψεις του. Ρίχνει μερικές σκέψεις του στο χαρτί υπερασπίζοντας την παντομίμα. Παρακολουθεί τα πρώτα βήματα του ελληνικού κινηματογράφου, συμπληρώνοντας τις πληροφορίες του με χαριτωμένα σχόλια, κρίσεις και αναφορές. Τέλος, καταγράφει τις ταινίες που προβλήθηκαν στη Θεσσαλονίκη μέχρι το 1944. Με στοιχεία ξεθαμμένα από βιβλία ξένων στρατιωτικών, λευκώματα κυριών και σκόρπια φύλλα εφημερίδων. Την “υπόθεση” μερικών ταινιών απ’ αυτές την ιστορεί σαν παραμύθι. Ωσότου φτάνει στον Επίλογο με μιαν αίσθηση, θα λέγαμε, πληρότητας και κορεσμού του αφηγητή που έκανε το παν για να τροφοδοτήσει τη ροή του λόγου του με οποιοδήποτε υλικό μπορούσε να παρασύρει προς την εκβολή του. Μιλώντας περισσότερο παρά γράφοντας, ο Κώστας Τομανάς μπορεί να ονομαστεί ο λαϊκός κι εμπειρικός κοινωνιολόγος του σινεμά και συγχρόνως ο γνήσιος υπερασπιστής της κινηματογραφικής αίθουσας. (Νίκος Κολοβός, περιοδικό Διαβάζω, 25/5/1994)

Οι Πλατείες της Θεσσαλονίκης (μέχρι το 1944)

Οι πλατείες της Θεσσαλονίκης ήταν οι τόποι συνάθροισης και συνάντησης των ανθρώπων, και όχι απλώς οι χώροι σύγκλισης των οδικών αρτηριών, όπως σήμερα. Με τα λίγα που γράφουμε περιγράφοντας τις πλατείες της πόλης μας μέχρι το 1944, προσπαθούμε να διατηρήσουμε ζωντανές τις αναμνήσεις στους παλιούς, αλλά και να δείξουμε στους νεότερους ότι η ζωή ήταν κάποτε διαφορετική.

Οι Ταβέρνες της Παλιάς Θεσσαλονίκης

Από τον Μεσαίωνα ακόμα, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, τα χάνια, τα χαμαιτυπεία και οι ταβέρνες βρίσκονταν έξω από τα τείχη των πόλεων, κοντά στις πύλες. Όταν εξέλιπε η ανάγκη της προστασίας των πόλεων με τείχη, τα ευαγή αυτά ιδρύματα μεταφέρθηκαν μέσα σης πόλεις και κατά προτίμηση στις αγορές, εκεί που κυκλοφορούσε πολύς κόσμος. Στην αρχή τα χάνια ήταν συνάμα και μπουρδέλα και ταβέρνες, αλλά με τον καιρό οι καινούριες συνθήκες ζωής επέφεραν το διαχωρισμό τους. Τα μπουρδέλα έμειναν έξω από τις πόλεις, τα χάνια άρχισαν να λειτουργούν στις ακραίες συνοικίες, πάντοτε όμως κοντά στις οδούς επικοινωνίας της πόλης με την ύπαιθρο, και οι ταβέρνες στα πιο πολυσύχναστα μέρη των αστικών κέντρων.

Εδώ στη Σαλονίκη οι πιο πολλές ταβέρνες βρίσκονταν στο Βαρδάρη και, όπως αναφέρει ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή που πέρασε από την πόλη μας στα 1668, υπήρχαν τότε στη Σαλονίκη τριακόσιες σαράντα οκτώ ταβέρνες και καπηλειά. Στις αρχές του 19ου αιώνα σ” όλο το μήκος της οδού που θα ονομαστεί αργότερα Εγνατία υπήρχαν υπόγειες ταβέρνες, που σ” αυτές έπιναν τα ρακιά τους οι Τούρκοι για να μη τους βλέπουν οι ραγιάδες. Για τις ταβέρνες που ήταν γύρω από την Καμάρα, η παράδοση αναφέρει ότι οι ιδιοκτήτες τους ξεμονάχιαζαν τους γενίτσαρους, τους μεθούσαν και τους έριχναν στους βόθρους. Θα πείτε: γιατί οι ταβερνιάρηδες, κατά κανόνα άνθρωποι αγαθοί, γίνονταν φονιάδες; Η αφόρητη τρομοκρατία που ασκούσαν οι γενίτσαροι και η εκμετάλλευση των χριστιανών είχε ξεπεράσει κάθε όριο και οι ραγιάδες, μη μπορώντας να τους πολεμήσουν τους Τούρκους μ” άλλο τρόπο, τους εξαφάνιζαν ρίχνοντάς τους στους βόθρους των μαγαζιών τους χωρίς ν” αφήνουν ίχνη.

Τα Καφενεία της Παλιάς Θεσσαλονίκης

Η ζωή των Σαλονικιών, οι χαρές και οι λύπες τους, οι αγώνες και οι αγωνίες τους περιγράφονται χωρίς φιοριτούρες και ψευτοπατριωτικές εξάρσεις που είναι πάντα ύποπτες – κι από τον τρόπο της περιγραφής αποκαλύπτεται ο μικρός ή μεγάλος ρόλος που έπαιξαν τόσο οι επώνυμοι όσο και ο απλός κόσμος σε γεγονότα που σημάδεψαν την τύχη της πόλης, της Μακεδονίας και όλης της Ελλάδας.

Τα Σχολεία της Θεσσαλονίκης (μέχρι το 1944)

Δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ελληνικά και ξένα, τα πρώτα φροντιστήρια. Ιστορικά στοιχεία και αναμνήσεις του συγγραφέα, δίνουν μια εικόνα της παιδείας στην πόλη μας μέχρι το 1944.

Το Θέατρο στην Παλιά Θεσσαλονίκη

Από το 1870 μέχρι το 1944, η θεατρική παιδεία και η θεατρική κίνηση στη Θεσσαλονίκη συμβαδίζει με τη γενική ιστορική πορεία της πόλης. Την ιστορία αυτών των εβδομήντα πέντε χρόνων αφηγείται το βιβλίο αυτό. Καταγράφει λεπτομερειακά τους θιάσους που πέρασαν από την πόλη, τους ηθοποιούς που τους απάρτιζαν, τα έργα που παρουσίασαν, καθώς και τις θεατρικές αίθουσες της πόλης, σε συνδυασμό με τα γενικότερα ιστορικά γεγονότα της περιόδου.

Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1875-1920)

Το 1875 κυκλοφορεί στην πόλη μας η πρώτη ελληνική εφημερίδα, “η εμπορική γαζέτα Ερμής”. Από τις στήλες της παρακολουθούμε τα γεγονότα των τελευταίων χρόνων της Τουρκοκρατίας. Μετά από το 1900, κυκλοφορούν και άλλες ελληνικές εφημερίδες, δυσεύρετες έως ανεύρετες σήμερα, που μας βοηθούν να συμπληρώσουμε την εικόνα της ζωής στην πόλη. Παρακολουθούμε και, με τις πάνω από εκατό φωτογραφίες, επεξηγούμε και συμπληρώνουμε όχι μόνο την εξιστόρηση γεγονότων όπως η σφαγή των προξένων, η επανάσταση του Λιτόχωρου, η πυρκαγιά του 1890, ο Μακεδονικός Αγώνας, η επανάσταση των Νεότουρκων, η επιδημία χολέρας, η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον τουρκικό ζυγό, η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου, η εγκατάσταση της Ανατολικής Στρατιάς, η αναγόρευση της πόλης μας σε πρωτεύουσα του δεύτερου ελληνικού κράτους, η μεγάλη πυρκαγιά του 1917, η απομάκρυνση του Βενιζέλου από την κυβέρνηση, οι απαρχές της Μικρασιατικής καταστροφής, αλλά παρουσιάζουμε και την καθημερινή ζωή και τις αλλαγές στις συνθήκες της (τραμ, ηλεκτροφωτισμός κλπ.).

Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1921-1944)

Από δημοσιεύματα των εφημερίδων αλλά και από τις προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα παρακολουθούμε και με τις πολλές φωτογραφίες της εποχής αποκτούμε μιαν εικόνα των μεγάλων και μικρών γεγονότων των χρόνων 1921-1944: ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης, εγκατάσταση των προσφύγων, στρατιωτικά κινήματα, εργατικοί και φοιτητικοί αγώνες, Τεταρταυγουστιανή δικτατορία, πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, εξόντωση των εβραίων συμπολιτών μας από τους χιτλερικούς, απελευθέρωση. Η Θεσσαλονίκη αλλάζει όψη, αλλά κι οι θεσσαλονικιοί ιδέες: φουντώνουν οι προοδευτικές οργανώσεις, αλλά και τα εθνικιστικά σωματεία, πράγμα που οδηγεί στα γεγονότα του Μάη του 1936, αλλά και στον εμπρησμό του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ. Παρενθετικά, ο συγγραφέας αναφέρεται αναλυτικά σε τρεις μεγάλους θεσμούς της πόλης μας, που δημιουργούνται τότε: Χ.Α.Ν.Θ., Δ.Ε.Θ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Filter by Product Authors
(π.) Καλλιανός Ν. Κωνσταντίνος
Adnan Etel
Arendt Hannah
Asseo Henriette
Bergson Henri
Chaucer Geoffrey
Debord Guy
Dostoevsky Fyodor
Dujardin Édouard
Enriquez Eugene
Forgacs Eva
Frisby David
García Calvo Agustín
Goya Francisco
Gravert Angelika
Grosz George
Haroche Claudine
Illich Ivan
Jacques Ellul
Jan Neruda
Jarry Alfred
Jean Baudrillard
Jerry Brown
Jorge Semprun
Jorn Asger
Juan Goytisolo
Kafka Franz
Karl Heinz Roth
Karl Polanyi
Kazimir Malevich
Kenneth Clark
Lasch Christopher
Lewis Mumford
Lipovetsky Gilles
Lola Olufemi
Louis-August Blanqui
Malatesta Errico
Manfred Chobot
Marc Ferro
Marcel Cohen
Marcuse Herbert
Marie-Luise Berneri
Mark Rothko
Martin Buber
Martin Jay
Mattei E. Clara
Mendelsohn Erich
Moya Castellanos Horacio
Nathalie Zaltzman
Neumann Franz
Norman Cohn
Novac Ana
P. Risal (Joseph Nehama)
Patrick Brantlinger
Paul Lafargue
Paul Virilio
Paulus Joseph Georg
Peter Gay
Peter Lehmann
Pier Paolo Pasolini
Pyotr Kropotkin
Retzer Arnold
Richard Sennett
Riesman David
Roberta Sassatelli
Russell Jacoby
Sabato Ernesto
Serge Tisseron
Shahram Khosravi
Speck Dimitri
Sumanac Brana
Thomas Bernhard
Thompson E.P.
Trakl Georg
Tzvetan Todorov
Vallejo Fernando
Weiss S. Allen
Wiesel Elie
William James
Zygmunt Bauman
Άγγελος Π. Σερέτης
Αδάμ Δράγας
Αλέκος Γρίμπας
Αλέξανδρος Γραμματικός
Αλέξανδρος Κοσματόπουλος
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Αλιπράντης Α. Χρίστος
Αναστάσιος Μαργαριτόπουλος
Ανθή Χαραλάμπη
Άννα Βιδάλη
Άννα Στεφούλη
Αντρέας Τσάκαλης
Αντώνης Ανδρουλιδάκης
Απόστολος Κιλεσσόπουλος
Απόστολος Λυκεσάς
Αργύρης Παυλιώτης
Άρης Παπάζογλου
Αριστοτελίδης Παναγής
Άρτεμις Βακαλέρη-Παναγιωτοπούλου
Αρχοντούλα Διαβάτη
Βαγγέλης Βανταράκης
Βαλεντίνη Χρ. Καμπατζά
Βασίλης Δ. Κουκορίνης
Βασίλης Τομανάς
Βασιλική Νευροκοπλή
Βασιλική Στεργίου
Βασιλόπουλος Π. Περικλής
Βίκυ Δράκου
Βίκυ Φαλάρα
Βίλλη Στελλάκου
Γεωργία Βλάσση
Γεωργία-Ειρήνη Κύρου
Γεωργιάδης Πόλυς
Γεωργιλάς Αθανάσιος
Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου
Γιάννης Γ. Μασμανίδης
Γιάννης Ζήκας
Γιάννης Καισαρίδης
Γιώργος Λεπενιώτης
Γιώργος Φαρσακίδης
Γιώργος Χουρμουζιάδης
Γιώτα Κραβαρίτου
Γλαύκη Γκότση
Γούτας Παναγιώτης
Δέσποινα Θ. Ξιφιλίδου
Δέσποινα Λέφα
Δήμητρα Ε. Παπουτσάκη
Δημήτρης Ζάβρας
Δημήτρης Κόκορης
Δημήτρης Λάλλας
Δημήτρης Τζελέπης
Δημήτρης Τσινικόπουλος
Δημοτζίκη Φωτεινή
Διονύσης Στεργιούλας
Διονύσιος Βάγιας
Έλενα Ψαραλίδου
Εμμανουηλίδου Άννα
Έρη Κασίμη
Ευανθία Τσιούκαρη
Ευστράτιος Τζαμπαλάτης
Ζαφειρία Τζίντζα
Ζηνοβία Σαπουνά
Ζήσης Παπαδημητρίου
Ζήσης Σαρίκας
Ζωή Καλαφάτη
Ζωή Καραπατάκη
Ζωή Χατζησταύρου
Θεοκλής Καρανέλης
Θωμάς Κοροβίνης
Ι. Π. Βογιατζής
Ίβυκος Κ.
Ιγνάτης Χουβαρδάς
Ιορδάνης Στυλίδης
Ιωάννης Δρακιώτης
Κατερίνα Τσιάνα-Πανταζίδου
Κατερίνα Φιλίππου-Ρόδη
Κέλλυ Πάλλα
Κοσμάς Σπυρίδων
Κωνσταντίνος Μοσχόπουλος
Κωνσταντίνος Παυλίτσας
Κωνσταντίνος-Καισάριος Δαπόντες
Κώστας Λάμπος
Κώστας Ν. Στρατηλάτης
Κώστας Τομανάς
Λαμπελέ Φούλα
Λένα Καλαϊτζή-Οφλίδη
Λέτσιου Στυλιανή
Μάγδα Χρυσοστομίδου
Μαίρη Κοτσελίδου
Μάκης Αγγελόπουλος
Μανόλης Λανάρης
Μάνος Νικολάου
Μάρα Βδοκιά
Μαρία Ιατρού
Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου
Μαρία Πάλλα
Μαρία Σαλαχώρα
Μαρία Σέκιου
Μαρία Τσιρωνά
Μαρίνος Παπαμαρινούδης
Μάριος Πουρκός
Μάρκος Καραγιάννος
Μιχαηλίδης Τάσος
Μιχάλης Ανεζίρης
Μιχάλης Αρβανίτης
Μιχάλης Σακελλαρίου
Μουρουζίδης Παύλος
Μπαλής Στέφανος
Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς
Νικόλαος Μουτσόπουλος
Νικόλαος Μπινιάρης
Νικολάου-Βαλιούλη Σίσσυ
Νικόλας Γκιμπιρίτης
Νίκος Αργυρόπουλος
Νίκος Ηλιόπουλος
Νίκος Τακόλας
Νίκος Τζ. Σέργης
Νιρβάνας Παύλος
Ξενοφών Α. Κοκόλης
Ξενοφών Μαυραγάνης
Όλγα Κοτσελίδου
Ορφέας Λεοντίου
Οφλίδης Σίμος
Παλάσκας Γ. Σωτήρης
Πόταρη Σοφία
Σγουρός Στέλιος
Σερμέτης Τριαντάφυλλος
Σιδηροπούλου-Φαντίδου Φρειδερίκη
Σουφλέρης Σταμάτης
Σπανούλη Ρίτα
Συλλογικό
Τραπεζανλίδης Σωτήρης
Τριανταφυλλίδης Παύλος
Τσολάκης Χρίστος
Φλόκα Χριστίνα