Ζούμε το τέλος της Μεταμοντέρνας εποχής;
Ο παρών τόμος, του Γάλλου διανοητή Gilles Lipovetsky, αποτελείται από δύο μικρά δοκίμια. Το πρώτο, με τίτλο «Παγκοσμιοποίηση και Υπερνεωτερικότητα» (2004), μας εισάγει στην έννοια της «Υπερνεωτερικότητας». Στο δεύτερο δοκίμιο, με τίτλο «Κοσμοπολιτισμός και Δυτική κουλτούρα» (2010), ο Lipovetsky κάνει λόγο για την ένωση της κουλτούρας με την οικονομία. Ας τα δούμε με τη σειρά. Αρχικά, ο Lipovetsky αποπειράται να εξηγήσει τις βασικές πνευματικές συνθήκες της εποχής μας. Ζούμε ακόμη στη Νεωτερικότητα ή αυτή έχει προ πολλού παρέλθει; Για τον Lipovetsky, η συνέχεια των δύο ιστορικών φάσεων υπερτερεί έναντι της ρήξης. Η Υπερνεωτερικότητα δεν είναι παρά η ολοκλήρωση της Νεωτερικότητας. Η Υπερνεωτερικότητα εμπεριέχει τρεις άξονες: την αγορά, την τεχνική αποτελεσματικότητα, και τέλος, το άτομο. Αυτές είναι πλέον οι κύριες συνιστώσες. Όσο για τη Μετανεωτερικότητα, αυτή υπήρξε απλώς μια παροδική φάση. Σήμερα, βιώνουμε την επιστροφή του φόβου και της αβεβαιότητας, με την υγειονομία να έχει καταλάβει τη θέση του ηδονισμού. Αντίστοιχα, η επιδίωξη της αποδοτικότητας είναι αντίθετη με την αναζήτηση επίγειας ευτυχίας. Η ψυχοπαθολογία, που συχνά παρατηρείται, σύμφωνα με τον Lipovetsky προκύπτει ως αποτέλεσμα της ισχυρής εξατομίκευσης. Στον καιρό μας, λαμβάνει χώρα η ανατίμηση της διάρκειας έναντι της στιγμής και η μείζων ανησυχία μας είναι κατά βάθος ο χρόνος. Μιλώντας για τον χρόνο, όμως, θίγεται αναπόφευκτα και το ζήτημα της κοινωνικής προόδου. Η πρόοδος δεν έχει διαψευσθεί, όπως σπεύδουν να δηλώσουν πολλοί, παρά έχει καταστεί αβέβαιη. Πρόκειται για μια μορφή χαλάρωσης, όχι όμως για ολικό αφανισμό της πίστης στην πρόοδο. Η εποχή μας έχει υπερβεί το θρησκευτικό, είναι μετα-θρησκευτική και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εκκοσμίκευση του χρόνου. Αυτή η εκκοσμίκευση είναι που στερεί από την Ιστορία τον απώτερο σκοπό της, την πρόοδο, που πίστευαν σθεναρά οι παλαιότερες γενιές.
Σύμφωνα με τον Lipovetsky, αν σε άλλες εποχές η πρόοδος εθεωρείτο προ παντός πολιτικοϊδεολογική, σήμερα είναι πρωτίστως τεχνοεπιστημονική. Η κουλτούρα, σε αντίθεση με άλλοτε που προσέφερε σταθερότητα, σήμερα τείνει να μας αποσταθεροποιεί. Ο Lipovetsky επιδίδεται σε κριτική στις διάφορες άκοπες, κατά τη γνώμη του, «παρακμιολογίες». Μία από αυτές είναι εκείνη που βλέπει παντού την κυριάρχηση της ομοιομορφίας.
Πράγματι, παραδέχεται ο Lipovetsky, η Παγκοσμιοποίηση έχει φέρει ομοιομορφία. Πόρρω απέχει όμως από την ισοπέδωση. Γιατί; Διότι η μεγαλύτερη εσωτερική ομοιότητα κοινωνιών συμπορεύεται με τη μεγαλύτερη διαφοροποίηση των επιμέρους ατόμων. Το «δικαίωμα στη διαφορετικότητα» δεν υπάρχει μόνο του. Βαδίζει χέρι-χέρι με την αναζήτηση βαθύτερων πολιτισμικών ριζών. Οι άνθρωποι νιώθουν χαμένοι μπροστά στη νέα κατάσταση και αποζητούν την ενίσχυση των παραδοσιακών τους ταυτοτήτων. Ο «παροντισμός» συνυπάρχει με την «παρελθοντολαγνία».
«Η κουλτούρα-κόσμος δεν βάζει τέλος ούτε στα εθνικά συναισθήματα ούτε στις αστικές περιοχικότητες. Οι υπερ-νεωτερικοί μετανάστες σχηματίζουν μες στις Δυτικές μητροπόλεις επικράτειες, συνοικίες, δίκτυα, συναντιούνται σε χώρους συγκέντρωσης και σε squats, ιδρύουν εξωτικά μπαρ και εστιατόρια, χαράσσουν τα υπερεθνικά κυκλώματα μετανάστευσης».
Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρείται και η επανάκαμψη του θρησκευτικού:
«Η εκκοσμίκευση δεν είναι η μη-θρησκεία, είναι και αυτό που ανασυνθέτει το θρησκευτικό στον κόσμο της γήινης αυτονομίας, ένα θρησκευτικό απο-θεσμοθετημένο, εξυποκειμενισμένο, στοργικό/συναισθηματικό».
Σε γενικές γραμμές, η Υπερνεωτερικότητα είναι ένα παράδοξο χάος και μια οργανωτική αταξία, καθώς διέπεται από πολλές και ενίοτε αλληλοσυγκρουόμενες νόρμες. Η Μετανεωτερικότητα, με τον «αυθορμητισμό» της, έχει πια παρέλθει. Τώρα ζούμε την Υπερνεωτερικότητα και την επανεμφάνιση της ανάγκης μας για προστασία και ασφάλεια:
«Συνώνυμο της απομάγευσης από τα μεγάλα συλλογικά προτάγματα, η μετανεωτερική [μεταμοντέρνα] παρένθεση περιβλήθηκε εν τούτοις μια νέα μορφή αναμάγευσης που συνδέεται με την εξατομίκευση των συνθηκών ζωής, με τη λατρεία του Εαυτού και των ιδιωτικών ευτυχιών. Δεν είμαστε πια εκεί: ιού ο καιρός της απομάγευσης της ίδιας της μετανεωτερικότητας, της απομυθοποίησης τη ζωής στο παρόν που είναι αντιμέτωπη με την άνοδο των ανασφαλειών. Η ελάφρυνση γίνεται φορτίο, ο ηδονισμός υποχωρεί μπρος στους φόβους, καθώς οι υποδουλώσεις του παρόντος φαίνεται να κυοφορούν περισσότερα από όσα το άνοιγμα των εφικτών που φέρνει η εξατομίκευση της κοινωνίας».
Στην εποχή μας δεν υπάρχει εξαφάνιση των κάθε λογής πολιτισμικών αποστάσεων αλλά αύξηση της μνησικακίας προς τη Δύση, και ειδικότερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού η έλευση της κουλτούρας-κόσμου συμπίπτει και συμπορεύεται με την εμφάνιση επικοινωνιακών και πληροφοριακών μέσων των οποίων ηγούνται οι ΗΠΑ. Τέτοιες διαπιστώσεις δεν θα μπορούσαν να ήταν περισσότερο επίκαιρες.
(πηγή: https://www.tanea.gr/print/2025/02/01/lifearts/zoume-to-telos-lftis-metamonternas-epoxis/)