Ψωμί κι Ελευθερία
Ο ρώσος πρίγκιπας Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921) ήταν από τους γνωστότερους αναρχικούς του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Από υπασπιστής του τσάρου κατέληξε στη φυλακή για τις ιδέες του. Δραπέτευσε και έζησε στην Αμερική, στην Ελβετία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Επέστρεψε στη Ρωσία μετά την Επανάσταση του 1917, άσκησε κριτική στο καθεστώς των μπολσεβίκων και πέθανε εκεί. Η κηδεία του ήταν η τελευταία δημόσια συνάθροιση των αναρχικών στη Ρωσία.
Το προηγούμενο έργο του Κροπότκιν, Λόγια ενός επαναστατημένου, ασκούσε κυρίως σφοδρή κριτική στην αστική κοινωνία, που είναι συγχρόνως πολύ άγρια και πολύ διεφθαρμένη, και καλούσε τους επαναστάτες να κινητοποιηθούν ενάντια στο κράτος και στο καπιταλιστικό καθεστώς. Το ανά χείρας έργο, που αποτελεί συνέχεια του έργου Λόγια ενός επαναστατημένου, έχει πιο ειρηνική χροιά. Απευθύνεται στους ανθρώπους καλής θέλησης που επιθυμούν τίμια να συνεργαστούν στον κοινωνικό μετασχηματισμό και τους εκθέτει τις μεγάλες τάσεις των φάσεων της μελλοντικής ιστορίας που θα μας επιτρέψουν να συγκροτήσουμε επιτέλους την ανθρώπινη οικογένεια πάνω στα ερείπια των τραπεζών και των κρατών.
Ο τίτλος του βιβλίου, Ψωμί και ελευθερία ή Πώς να κερδίζουμε το ψωμί μας, πρέπει να γίνει κατανοητός με την ευρύτερη έννοια, γιατί “ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί” (ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος). Σε μια εποχή που οι γενναιόδωροι και οι γενναίοι επιχειρούν να μετασχηματίσουν το ιδεώδες τους της κοινωνικής δικαιοσύνης σε ζώσα πραγματικότητα, η φιλοδοξία μας δεν εξικνείται στο να κατακτήσουμε το ψωμί, το κρασί και το αλάτι μας. Πρέπει να κατακτήσουμε και όλα όσα είναι αναγκαία ή απλώς χρήσιμα για να ζούμε άνετα· χρειάζεται να μπορούμε να εξασφαλίσουμε σε όλους την πλήρη ικανοποίηση των αναγκών και των απολαύσεων. Όσο δεν θα έχουμε κάνει αυτήν την πρώτη “κατάκτηση”, όσο θα υπάρχουν “μεταξύ μας φτωχοί”, είναι πικρή κοροϊδία να ονομάζουμε “κοινωνία” αυτό το σύνολο ανθρώπων που αλληλομισούνται και αλληλοκαταστρέφονται όπως τα άγρια θηρία σε μια αρένα.
