Ιστορία – Εκδόσεις ΝΗΣΙΔΕΣ

Η κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού αποτέλεσε θεμελιώδες γεγονός για την εξέλιξη της ελληνικής ιστορίας. Τα εντυπωσιακά κτήρια δεν ανοικοδομήθηκαν ποτέ ξανά, και ελάχιστες εικαστικές και χειρωνακτικές τέχνες κατάφεραν να επιβιώσουν. Οι προηγμένες μορφές πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης χάθηκαν στη λήθη, και η έννοια της ανώτατης κυβέρνησης του μυκηναϊκού άνακτος εξαφανίστηκε για πάντα από το φάσμα των πολιτικών θεσμών της αρχαίας Ελλάδας. Τα ανάκτορα, οι βασιλείς και οι βασιλικές οικογένειες περιήλθαν στη διάσταση του μύθου. Η τέχνη της γραφής χάθηκε για αιώνες. Η Ελλάδα μετατράπηκε σε μια κλειστή κοινότητα του Αιγαίου. Με λίγα λόγια, ο ελληνικός κόσμος υποβιβάστηκε στο επίπεδο μιας προϊστορικής κοινωνίας.

Τι είδους μαθήματα μπορούμε να αντλήσουμε από την εξέταση αυτής της κρίσιμης περιόδου; Ποια μηνύματα μπορούμε να αφουγκραστούμε από την κατάρρευση των αρχαίων κοινωνιών, αναγνωρίζοντας πιθανούς παράγοντες που μπορούν να επαναληφθούν στο μέλλον υπό ανάλογες συνθήκες; Εάν η αρχαιολογική γνώση μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο πρόληψης, τότε η μελέτη της κατάρρευσης των κοινωνικών συστημάτων της Εποχής του Χαλκού δεν αποτελεί μόνο μια ενδιαφέρουσα περιπτωσιολογική μελέτη για την εξαγωγή χρήσιμων ιστορικών συμπερασμάτων, αλλά και ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαμόρφωση στρατηγικών με σκοπό την αποφυγή παρόμοιων σφαλμάτων στο μέλλον.

Ινδία Διαμέσου Ιορδανίας

Κοινωνιολογία

ByΘεοκλής Καρανέλης, Ιορδάνης Στυλίδης

Γεμάτοι βιασύνη και περιέργεια, συμπλέουμε, συχνά με δέος, σε ένα νέο και διαφορετικό σύμπαν συσχετισμών, αγωνιώντας να το αναπνεύσουμε όλο μαζί, αδιαφοροποίητα και να το καταγράψουμε αθροιστικά. Πολύ αργότερα συνήθως μπορούμε να το αποκρυπτογραφήσουμε και κυρίως να το συγκρίνουμε με ότι θεωρούμε γνωστό, σταθερό, τυπικό, δικό μας. Το ταξίδι στην Ινδία ήταν φαίνεται εμπειρία εφ’ όλης της ύλης. Αποκάλυψη για τους τυχερούς που επέστρεψαν βαπτισμένοι στα θαύματα των πολιτισμών. Ο χρόνος που πέρασε, βοήθησε να αποκρυπτογραφήσουν δημιουργικά τη συνολική εμπειρία και τους ετοίμασε να μας δωρίσουν με την συνθετική τους αφαίρεση τα κύρια που μένουν. (Από τον πρόλογο του Παντελή Λαζαρίδη)

Ένδεκα Ημέρες και Τρεις Χρονιές του Εμφυλίου

Ιστορία

ByΓιώργος Φαρσακίδης

Το βιβλίο αυτό δεν αποτελεί παρά μια εξιστόρηση πραγματικών γεγονότων μιας ταραγμένης και οδυνηρής για τη χώρα μας εποχής, όπως τα έχουν διαφυλάξει τα σχετικά ντοκουμέντα και η μνήμη. Τέλη του 1944. Ο προγραμματισμένος από τους ξένους μονόπλευρος Εμφύλιος έχει αρχίσει. Ένας αγώνας άνισος και σκληρός, ζωής και θανάτου, ανάμεσα στους «έχοντες και κατέχοντες» και ένα προδομένο λαό.

Απο τη Φιλοσοφία της Ιστορίας στην Ιστορία της Φιλοσοφίας

Φιλοσοφία

ByΝίκος Τζ. Σέργης

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ “ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ”

Στο “ακτινοβόλο μέλλον” της σταλινικής προπαγάνδας που συνοικεί με τον “γνόφο της υποϊστορίας”, η νέα ιστορία βρίσκεται σχεδόν σχιζοφρενικά “εκείθεν” και ταυτόχρονα “εντεύθεν” της παραδοσιακής: η ανθρώπινη υπόσταση διπλασιάζεται με τη μετοχή στη “μεταϊστορία των λουλουδιών του Rilke”, αντιμετωπίζοντας, ωστόσο, την παράλογη αντίφαση των “φρικτότερων εγκλημάτων και των πιο παράδοξων συνωμοσιών” στην επίσημη ιστοριογραφία της “κομμουνιστικής” καθημερινότητας…

Θεσσαλονίκη, η Περιπόθητη Πόλη

Ιστορία

ByP. Risal (Joseph Nehama)

Ο μεγάλος εβραίος ιστορικός της πόλης μας Ιωσήφ Νεχαμά δημοσιεύει την μελέτη του αυτήν στο Παρίσι το 1917. Εξιστορεί γλαφυρά τις περιπέτειες της Θεσσαλονίκης από την ίδρυσή της μέχρι την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος. Μας γνωρίζει την πόλη, που εποφθαλμιούν και διεκδικούν όσοι λαοί την αντικρίζουν, μας περιγράφει τις περιόδους ακμής και παρακμής, ευημερίας και αθλιότητας, κοινωνικής νηνεμίας και κοινωνικής αναστάτωσης. Μας παρουσιάζει τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες, τις προσδοκίες των εβραίων της Θεσσαλονίκης, που βλέπουν την ενσωμάτωση της πόλης μας στο ελληνικό κράτος, τον διαμοιρασμό της ενδοχώρας της μεταξύ των βαλκανικών κρατών. Αναρωτιέται, εν τέλει, ποιο είναι το μέλλον του μεγαλύτερου λιμανιού της Βαλκανικής, που έχει κιόλας συνδεθεί σιδηροδρομικά με ολόκληρη την Ευρώπη.

Ανθολογία Ερευνών – Ανασκαφή Ρεντίνας

Ιστορία

ByΝικόλαος Μουτσόπουλος

Ανθολογία παλαιολιθικών, βυζαντινών και λαογραφικών μελετών.

Ιατρική Νέμεση, Η Απαλλοτρίωση της Υγείας

Κοινωνιολογία

ByIllich Ivan

Το βιβλίο του ο Ιβάν Ίλλιτς εξετάζει διεξοδικά τη θέση που έφτασε να κατέχει στην κοινωνία μας η ιατρική, την ιστορική εξέλιξη του γιατρού, της υγείας, της αρρώστιας, του πόνου και του θανάτου. Προβάλλει τις απόψεις του για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής και εκθέτει τρόπους με τους οποίους θα μπορεί ο άνθρωπος να ζει αυτόνομα τη ζωή του.

Η Πνευματιζή Ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933)

Ιστορία

ByPeter Gay

Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος έληξε στα τέλη του 1918 με την ήττα της Γερμανίας και των συμμάχων της. Ο αυτοκράτορας (κάιζερ) διώχθηκε και η Γερμανία απέκτησε καθεστώς αβασίλευτης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η “Δημοκρατία της Βαϊμάρης”, όπως ονομάστηκε, έζησε μέχρι το 1933, που την δολοφόνησε ο ναζισμός. Κατά τα χρόνια 1919-1933, παρά τις κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές, είχαμε στη Γερμανία μια τεράστια πνευματική άνθηση: λογοτεχνία, θέατρο, ζωγραφική, αρχιτεκτονική, κινηματογράφος πειραματίστηκαν δημιουργικά και έδωσαν έργα αξεπέραστα. Αρκεί ν’ αναφέρουμε τους ποιητές Ράινερ Μαρία Ρίλκε και Στέφαν Γκεόργκε, πεζογραφήματα όπως “Η όπερα της πεντάρας” του Μπέρτολτ Μπρεχτ, το “Μπερλίν Αλεξάντερπλατς” του Άλφρεντ Νταίμπλιν, “Το μαγικό βουνό” του Τόμας Μαν, αλλά και το Μπάουχαους, το Ινστιτούτο Βάρμπουργκ και το Ινστιτούτο της Φραγκφούρτης, τις ρηξικέλευθες θεατρικές παραστάσεις, την “εκφυλισμένη” (κατά τον Χίτλερ) ζωγραφική και τον εξπρεσιονιστικό κινηματογράφο: όλ’ αυτά γεννήθηκαν κατά τα χρόνια του οικονομικού χάους και των σκληρών κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων που κατέληξαν στην επικράτηση του ναζισμού. Το βιβλίο συμπληρώνουν δύο παραρτήματα: στο πρώτο εκτίθενται συνοπτικά οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις κατά τα σημαδειακά αυτά χρόνια και στο δεύτερο παρουσιάζονται χαρακτηριστικές εικόνες της περιόδου.

Μέλισσα & Μέλι στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία και Λατρεία

Ιστορία

ByΜάγδα Χρυσοστομίδου

Ποια ήταν και ποιο ρόλο έπαιζε η πρόγονος της Νύμφης Μέλισσας, μιας εκ των δύο τροφών του Διός; Ήταν θεότητα η Μέλισσα πριν την επιβολή του δωδεκάθεου; Γιατί ονομάζεται Μέλισσα η μύστης της Δήμητρας, που κατασπαράσσεται επειδή δεν αποκαλύπτει τα ιερά μυστικά; Γιατί οι ιέρειες θηλυκών θεοτήτων ονομάζονται Μέλισσες ; Γιατί οι μέλισσες αποτελούν έμβλημα πόλεων και απεικονίζονται σε τόσα νομίσματα; Γιατί το μέλι γίνεται τροφή θεών και προστατευομένων τους και αποκτά περίοπτη θέση στα λατρευτικά έθιμα; Η δημοσιογράφος Μάγδα Χρυσοστομίδου απαντά στα ερωτήματα αυτά, αποκαλύπτοντας το γόητρο της Μ(μ)έλισσας στην ελληνική αρχαιότητα με μια περιδιάβαση σε πληθώρα πηγών αρχαίων και σύγχρονων. Περιδιάβαση, που αρχίζει στην Κρήτη και παρακολουθεί τις μετακινήσεις της Μ(μ)έλισσας σε διάφορα ιερά κέντρα της εποχής. Το βιβλίο καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία ενώ με την ερμηνεία που επιχειρείται στη βουγονία -την μέθοδο αναπαραγωγής μελισσών από κουφάρι- εμπλουτίζεται η περιορισμένη έτσι κι αλλιώς διεθνής βιβλιογραφία. Γιατί η μέθοδος αυτή, παράδοξη για το περιεχόμενο, αλλά και την επιβίωσή της έως τον 17ο αιώνα, παρέμεινε δυσεξήγητη μέχρι τώρα.

Λόγια από Χώμα

Ιστορία

ByΓιώργος Χουρμουζιάδης

“Λόγια από χώμα” σημαίνει να μιλάς με αφορμή ένα ανασκαφικό εύρημα. Να διηγείσαι την ιστορία του. Να το ερμηνεύεις και να μιλάς για τους τρόπους αξιοποίησης αυτής της ερμηνείας. Σημαίνει ακόμα να μιλάς για την αρχαιολογική πράξη, όπως αυτή ολοκληρώνεται στο πεδίο και στο εργαστήριο, στο μουσείο ή στη δημοσίευση. Αυτό προσπάθησα να κάνω. Να μιλήσω και να γράψω χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη το “χώμα”. Να θίξω, με άλλα λόγια, μερικά θέματα, που είτε έχουν μια πάγια σχέση με την αρχαιολογία είτε στηρίζονται στην επικαιρότητα. Μέσα σε τούτες τις σελίδες, όσοι έχουν την υπομονή να τις διαβάσουν, βγαίνουν όσα θέλησα και μπόρεσα να σκεφτώ κοιτάζοντας το χώμα μιας ανασκαφής…

Παραμύθι και Τελετές Φυλετικής Μύησης

Κοινωνιολογία

ByΕυανθία Τσιούκαρη

Οι ιστορίες που μας αφηγούνται τα μαγικά παραμύθια είναι στην πλειονότητά τους μετασχηματισμένες αφηγήσεις τελετών φυλετικής μύησης αγοριών και κοριτσιών. Τα περισσότερα μοτίβα τους ανάγονται σε περιορισμένο, φυσικά, αριθμό μυητικών μοτίβων και υπακούουν στο σχήμα απομάκρυνση – μεσοδιάστημα – επανένταξη, που είναι το σχήμα των διαβατήριων τελετών.
Ο μετασχηματισμός που υφίσταται στην αφήγηση τόσο η δομή της τελετουργικής ακολουθίας όσο και το περιεχόμενο των επιμέρους μοτίβων της δεν την καθιστά μη αναγνωρίσιμη. Και στην παραμυθιακή αφήγηση μεγάλο μέρος της δράσης μεταφέρεται έξω από τα όρια της καθημερινής ζωής, όπως και στη μυητική τελετουργία· η αιτία που επινοείται, στη θέση του θεσμού, για την έναρξη της μυητικής περιπέτειας ανήκει συχνά σ’ αυτήν (στην καθημερινή ζωή)…
Κατά το πέρασμα από τη συμβολική γλώσσα της τελετουργίας στη συμβολική γλώσσα του παραμυθιού συχνά η μεταφορά μετασχηματίζεται σε κυριολεξία. Έτσι, το δίδυμο μυητικό μοτίβο μιμητικού θανάτου – αναγέννησης παρουσιάζεται μερικές φορές στο παραμύθι ως θάνατος και ανάσταση στην κυριολεξία, δηλαδή το συμβολικό στοιχείο της τελετουργίας μεταφέρεται στην αφήγηση ως πραγματικό γεγονός. Ο ήρωας ή η ηρωίδα πεθαίνει, ενίοτε θάβεται κιόλας, και στη συνέχεια ανασταίνεται. Για να αιτιολογηθεί το τελευταίο, ή συχνά και τα δύο, επινοείται το μαγικό στοιχείο.

Τέμπη – Το Ενδιαίτημα των Νυμφών

Ιστορία

ByΖήσης Παπαδημητρίου

Το βιβλίο του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου “Τέμπη. Το ενδιαίτημα των Νυμφών. Η Κοιλάδα των Τεμπών από τοπογραφική, αισθητική, μυθολογική, αρχαιολογική και ιστορική άποψη” είναι πλούσιο σε χαλκογραφίες από περιηγητές που επισκέφθηκαν την περιοχή από το 1700 περίπου και εντεύθεν, καθώς και σε χωρία από αρχαίους Έλληνες, Λατίνους, Ευρωπαίους κ.ά. συγγραφείς, από τον Όμηρο μέχρι και τις μέρες μας.

Εκτός από τα τρία κεφάλαια που αφορούν στην ίδια την Κοιλάδα των Τεμπών, τρία από τα υπόλοιπα πέντε αναφέρονται πολύ σύντομα στις ιστορικές πόλεις και στα παραδοσιακά χωριά της περιοχής καθώς και στο Ομόλιο, την αρχαία Ομόλη, καθότι, αν και δεν ανήκει στο Δήμο Τεμπών, η ιστορία του σχετίζεται άμεσα με την Κοιλάδα των Τεμπών. Στο έβδομο κεφάλαιο απαριθμούνται τα σύγχρονα χωριά και οι λοιποί οικισμοί του Δήμου Τεμπών. Τέλος, στο όγδοο κεφάλαιο αναπτύσσονται αποσπασματικά συγκεκριμένες προτάσεις τουριστικής περαιτέρω ανάδειξης και οικονομικής αξιοποίησης της περιοχής.

Το πόνημα αυτό του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου αποτελεί δωρεά στον Δήμο Τεμπών και είναι αφιερωμένο, τιμής ένεκεν, στον θρυλικό μπουρλοτιέρη των Τεμπών Αντώνη Αγγελούλη-Βρατσάνο και στους ηρωικούς συντρόφους του. Προτείνει, μάλιστα, μετά την αποπεράτωση της νέας σήραγγας των Τεμπών, ο δρόμος να ονομασθεί “Οδός Εθνικής Αντίστασης – Αντώνης Βρατσάνος” και να στηθεί μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα στη θέση όπου τη νύχτα της 23ης Φεβρουαρίου 1944 το Μηχανικό του Ολύμπου ανατίναξε τη γερμανική αμαξοστοιχία αριθ. 53 που μετέφερε Γερμανούς στρατιώτες από την Αφρική στο ανατολικό μέτωπο της Ρωσίας.

Το εξώφυλλο του βιβλίου φιλοτέχνησε ο Γοννιώτης γλύπτης Θάνος Καρώνης.

Ακουστικοί Κόσμοι: Ηχητική Ανθρωπολογία στο Τροπικό Δάσος

Κοινωνιολογία

ByΣυλλογικό

Οι πυκνοϋφασμένοι ηχητικοί ιστοί του τροπικού δάσους προσδιορίζουν τους όρους για τη συγκρότηση ιδιαίτερων αισθητηριακών και συμβολικών διευθετήσεων. Η ακοή κατέχει κεντρικό ρόλο στο πυκνό τροπικό δάσος, τόσο για τις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων, όσο και για την τελετουργική ζωή, το συμβολικό σύστημα και ευρύτερα την κοσμολογία των τοπικών κοινωνιών. Η αίσθηση του χώρου ως βιωμένου τόπου και ως συμβιωτικής σχέσης και εμπειρίας στηρίζεται κατά μέγα μέρος στις ακουστικές προσλήψεις και τις ηχητικές (ανα)δημιουργίες αυτών των προσλήψεων, όπως αυτές αποτυπώνονται στις γλωσσικές μορφές και επιτελέσεις, καθώς και στις καλλιτεχνικές εκφράσεις, των πολιτισμών του δάσους. Θα πρέπει να φανταστούμε αισθητηριακούς κόσμους και κοσμολογικά συστήματα όπου οι άνθρωποι ζουν όλη τους τη ζωή μέσα σ’ ένα ηχηρό περιβάλλον, όπου η σιωπή είναι κάτι αδιανόητο και η ακοή είναι πολύτιμη.

Ο Μύθος της Μηχανής – Δεύτερος Τόμος: Το Πεντάγωνο της Ισχύος

Κοινωνιολογία

ByLewis Mumford

Στο “Πεντάγωνο της ισχύος” ο Μάμφορντ κορυφώνει τις ριζικές αναθεωρήσεις των κοινών και διαδεδομένων αντιλήψεων για την πρόοδο του ανθρώπου και της τεχνολογίας. Για πρώτη φορά παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη ιστορική εξήγηση των ανορθολογικοτήτων και καταστροφών που έχουν υπονομεύσει τα ανώτερα επιτεύγματα όλων των πολιτισμών.
Δείχνει πως οι ποσοτικοί στόχοι της σύγχρονης τεχνικής -ταχύτητα, μαζική παραγωγή, ακαριαία επικοινωνία και εξ αποστάσεως έλεγχος- έχουν φέρει αναπόφευκτα ρύπανση, σπατάλη, οικολογική αναστάτωση και ανθρώπινη εξολόθρευση σε κλίμακα αδιανόητητη παλαιότερα.
Το βιβλίο του δεν είναι μία επίθεση στην επιστήμη και την τεχνική -κάθε άλλο μάλιστα. Επιδιώκει να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας πιο οργανικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων, που θα βασίζεται στους τεράστιους τεχνολογικούς πόρους του ανθρώπινου οργανισμού. Μία τέτοια τάξη πραγμάτων, δείχνει ο Μάμφορντ, είναι σήμερα απαραίτητη, αν η ανθρωπότητα θέλει να θέσει υπό έλεγχο τις απάνθρωπες φαντασιώσεις και επιθετικότητες που απειλούν να καταστρέψουν τον πολιτισμό μας.

Ο Μύθος της Μηχανής – Πρώτος Τόμος: Τεχνική και Ανάπτυξη του Ανθρώπου

Ιστορία

ByLewis Mumford

Το βιβλίο αυτό προσπαθεί να εξηγήσει τις δυνάμεις που έχουν διαμορφώσει την τεχνολογία από τους παλαιολιθικούς χρόνους έως σήμερα και ολοένα περισσότερο διαμορφώνουν τον σημερνικό άνθρωπο. Αντί να ξεκινήσει από τα προβλήματα της γενιάς μας, ο Μάμφορντ ανατρέχει στην καταγωγή της ανθρώπινης κουλτούρας· αλλά δεν δέχεται ότι ο άνθρωπος ξέφυγε από τη ζωική κατάσταση επειδή χρησιμοποιούσε εργαλεία και κατέκτησε τη φύση· απεναντίας, απορρίπτει με ισχυρά επιχειρήματα την άποψη αυτή. Δείχνει ότι τα ίδια τα εργαλεία δεν αναπτύχθηκαν, και δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν, αν δεν είχε προηγηθεί μια πιο σημαντική σειρά εφευρέσεων στο τελετουργικό, τη γλώσσα και την κοινωνική οργάνωση. Έτσι, αρχίζει μια ολόκληρη σειρά ριζικών επανερμηνειών, που βασίζονται σε καινούργια έρευνα των αρχαίων και νεότερων πηγών για την ανάπτυξη του ανθρώπου: την πρώιμη ζωή του, την εξημέρωσή του, τη χρήση ισχύος σε μεγάλη κλίμακα κατά τις απαρχές του πολιτισμού και την ανάπτυξη περίπλοκων μηχανισμών κατά τον Μεσαίωνα. Η εικόνα αυτή ρίχνει νέο φως στη σημερινή ολοκληρωτική τεχνολογία μας. Ενώ η γενική πραγμάτευση του θέματος ακολουθεί τη χρονική σειρά, το κάθε κεφάλαιο, σε συμφωνία με την οργανική φιλοσοφία του Μάμφορντ, αγκαλιάζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Οι Μεταμορφώσεις του Ανθρώπου

Φιλοσοφία

ByLewis Mumford

Ο συγγραφέας μελετά την μετάβαση από το ζώο στον άνθρωπο. Εξετάζει, κατόπιν, τον άνθρωπο των αρχαϊκών χρόνων, που εξελίσσεται στον άνθρωπο των ‘αξονικών’ θρησκειών και φιλοσοφιών (χριστιανισμός, βουδισμός, ισλαμισμός).Ακολουθεί ο άνθρωπός του Παλιού Κόσμου, που μεταμορφώνεται στον Ανθρωπο του Νέου Κόσμου. Σ’ αυτό μπροστά, ανοίγονται δυο δρόμοι: ο άνθρωπος που καταστρέφει, και ο άνθρωπος που έχει σκοπό του την ζωή. Μπροστά σ’ αυτό το δίλημμα βρισκόμαστε.