Ο ρώσος πρίγκιπας Πιοτρ Κροπότκιν (1842-1921) ήταν από τους γνωστότερους αναρχικούς του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Από υπασπιστής του τσάρου κατέληξε στη φυλακή για τις ιδέες του. Δραπέτευσε και έζησε στην Αμερική, στην Ελβετία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Επέστρεψε στη Ρωσία μετά την Επανάσταση του 1917, άσκησε κριτική στο καθεστώς των μπολσεβίκων και πέθανε εκεί. Η κηδεία του ήταν η τελευταία δημόσια συνάθροιση των αναρχικών στη Ρωσία.
Το προηγούμενο έργο του Κροπότκιν, Λόγια ενός επαναστατημένου, ασκούσε κυρίως σφοδρή κριτική στην αστική κοινωνία, που είναι συγχρόνως πολύ άγρια και πολύ διεφθαρμένη, και καλούσε τους επαναστάτες να κινητοποιηθούν ενάντια στο κράτος και στο καπιταλιστικό καθεστώς. Το ανά χείρας έργο, που αποτελεί συνέχεια του έργου Λόγια ενός επαναστατημένου, έχει πιο ειρηνική χροιά. Απευθύνεται στους ανθρώπους καλής θέλησης που επιθυμούν τίμια να συνεργαστούν στον κοινωνικό μετασχηματισμό και τους εκθέτει τις μεγάλες τάσεις των φάσεων της μελλοντικής ιστορίας που θα μας επιτρέψουν να συγκροτήσουμε επιτέλους την ανθρώπινη οικογένεια πάνω στα ερείπια των τραπεζών και των κρατών.
Ο τίτλος του βιβλίου, Ψωμί και ελευθερία ή Πώς να κερδίζουμε το ψωμί μας, πρέπει να γίνει κατανοητός με την ευρύτερη έννοια, γιατί “ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με ψωμί” (ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος). Σε μια εποχή που οι γενναιόδωροι και οι γενναίοι επιχειρούν να μετασχηματίσουν το ιδεώδες τους της κοινωνικής δικαιοσύνης σε ζώσα πραγματικότητα, η φιλοδοξία μας δεν εξικνείται στο να κατακτήσουμε το ψωμί, το κρασί και το αλάτι μας. Πρέπει να κατακτήσουμε και όλα όσα είναι αναγκαία ή απλώς χρήσιμα για να ζούμε άνετα· χρειάζεται να μπορούμε να εξασφαλίσουμε σε όλους την πλήρη ικανοποίηση των αναγκών και των απολαύσεων. Όσο δεν θα έχουμε κάνει αυτήν την πρώτη “κατάκτηση”, όσο θα υπάρχουν “μεταξύ μας φτωχοί”, είναι πικρή κοροϊδία να ονομάζουμε “κοινωνία” αυτό το σύνολο ανθρώπων που αλληλομισούνται και αλληλοκαταστρέφονται όπως τα άγρια θηρία σε μια αρένα.
– Πρόλογος στη γαλλική έκδοση
– Τα πλούτη μας
– Η ευζωία για όλους
– Ο αναρχικός κομμουνισμός (αναρχοκομμουνισμός)
– Η απαλλοτρίωση
– Τα τρόφιμα
– Η κατοικία
– Η ένδυση
– Τρόποι και μέσα
– Η ανάγκη για πολυτέλεια
– Ευχάριστη εργασία
– Ελεύθερη συνεννόηση
– Ενστάσεις
– Το κολεκτιβιστικό σύστημα μισθωτής εργασίας
– Κατανάλωση και παραγωγή
– Η διαίρεση [καταμερισμός] της εργασίας
– Η αποκέντρωση της βιομηχανίας
– Η γεωργία
– Πρόλογος στην αγγλική έκδοση
Προσπαθήσαμε να φανερώσουμε τις σημαντικές τάσεις: το ζήτημα της ταχύτητας την ταχύτητα ως ουσία του πολέμου την τεχνολογία ως παραγωγό της ταχύτητας τον πόλεμο ως επιμελητεία, όχι ως στρατηγική τον ενδο-αποικισμό την αποτροπή τα έσχατα όπλα τον Καθαρό πόλεμο.
Ο ιταλός αναρχικός Ερίκο Μαλατέστα (1853-1932) είναι από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του αναρχικού κινήματος. Έδρασε σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Ιταλία. Ελβετία, Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία), στη βόρειο (Η.Π.Α.) και στη νότιο Αμερική (Αργεντινή) και ουσιαστικά συνέχισε το έργο του Μπακούνιν. Κατά τη διαμονή του στην Αγγλία συνεργάστηκε και με τον Κροπότκιν.
Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται:
α) Η βιογραφία του Μαλατέστα από τον ιστορικό της αναρχίας Μαξ Νετλάου.
β) Τα κυριότερα κείμενα του Μαλατέστα, στα οποία εκθέτει το περιεχόμενο της αναρχίας και τα μέσα για την επίτευξή της, μελετά το ζήτημα της οργάνωσης, αλλά διατυπώνει και τις απόψεις του για καθημερινά προβλήματα (αγάπη και έρωτας, κοκαΐνη κλπ.). Σημαντικά είναι και τα δύο κείμενά του για τον Κροπότκιν.
Πόσες αναμνήσεις χωράνε σε 65 χρόνια;
Ο Αλέκος Γρίμπας, ο νεότερος δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης πριν τη δικτατορία, έζησε από τα τρυφερά του χρόνια τη βία των κρατούντων, ξένων ή «φιλελλήνων», όταν η αυθαιρεσία είχε νόμιμο προσωπείο: Κατοχή, Εμφύλιος, Παλινόρθωση, Δικτατορία, Εξορία, Μεταπολίτευση. Κάθε εποχή ένα καρφί στη μνήμη, μια πληγή.
Στο βιβλίο του ο Αλέκος Γρίμπας επιλέγει αναμνήσεις. Με χιούμορ και με πίκρα, χωρίς μίσος. Σαν ναΐφ ζωγράφος, δεν σμιλεύει τον λόγο του, τον αφήνει αδρό, ανεπιτήδευτο.
Ο Αλέκος Γρίμπας έχει τιμήσει με τη φιλία του πολλούς από εμάς. Πιστός σύντροφος, αγνοεί την κακία. Ακόμη και την εναντίον του δίωξη για «προσβολή της μνήμης» του Κατοχικού φρούραρχου Θεσσαλονίκης την πέρασε με ευγένεια. Και ας του σκότωσαν τον πατέρα…
Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου κρύβει θησαυρούς. Όχι μόνο για την Αριστερά. Είναι ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης.
– Κλέαρχος Τσαουσίδης, φίλος του
Πιστός στον διανοητικό καταυγασμό των συμπυκνωμάτων του ασυνειδήτου (Unbewusstes), ο Διονύσιος Βάγιας ξεκινά την εργασία του ακολουθώντας κατά πόδας την εξάπλωση της φαντασίας από την πρώτη σπίθα / αναλαμπή (το όνειρο της γυναίκας), διά μέσου της ατιθάσευτης εξέλιξής της (τους μύθους, τα παραμύθια, τα νυχτερινά όνειρα και τα όνειρα ζωής), μέχρι την “καθίζησή” στο σωματικό (ασθένειες).
Την αόρατη συρραφή (άλλως, το κοινό μυστικό) αναλαμβάνει το κεντρικό, ένα και μοναδικό φαινόμενο της μνήμης.
Έτσι, στο δεύτερο ήμισυ της εργασίας, αφού παραθέσει δειγματοληπτικά τη γραμμική / εξελιξιακή ψυχολογία του ανθρώπου στις ακρογωνιαίες της λίθους (παιδική / εφηβική και γεροντική), επικεντρώνεται στο οιωνεί αμετακίνητο του χρόνου, τουτέστιν στο εσαεί ενδιάμεσο της καθημερινότητας (απόλαυση, φοβίες, εργασία), λαμβάνοντας, τέλος, υπ’ όψιν και τη δική του επιμέρους έξη: την αντιρρητική αντιπαράθεση, τους ανοιχτούς λογαριασμούς του με τη φιλοσοφία – μια δίνη βέβαια, αφού η λογοτεχνική ανάπαυλα προδίδει διά της πλαγίας οδού την καθήλωση στη διανοητική απόλαυση της ανάγνωσης.
Στο βιβλίο του ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΟΥΤΟΠΙΑ (πρώτη έκδοση 1946) ο Μπούμπερ εξετάζει τον ουτοπικό σοσιαλισμό. Ασχολείται όχι τόσο με την ανάπτυξη της ιδέας όσο με την ιδέα στην εξέλιξή της. Από το πλούσιο διαθέσιμο υλικό για το θέμα του, ο συγγραφέας παρουσιάζει μόνον ό,τι θεωρεί ουσιώδες για την εξέταση της καθαυτό ιδέας. Ακόμη, πραγματεύεται τις παράτολμες αλλά εύθραυστες προσπάθειες να πραγματωθεί ο ουτοπικός σοσιαλισμός. Έτσι, ο αναγνώστης διαθέτει ό,τι χρειάζεται, προκειμένου να παρακολουθήσει την κριτική που ασκεί ο Μπούμπερ στη θεωρητική και στην πρακτική σχέση του μαρξισμού με την ιδέα της ανανέωσης των κοινωνικών δομών. (Γιώργος Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος, 2/12/2001)
«Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Μ.Κ.Δ.) διαπερνούν την κοινωνία ως γεωμετρικό σχήμα, ως σώμα μιας ακανόνιστης σφαίρας, συνδέοντας τα άτομα ως σημεία-κόμβους μεταξύ τους.» Αυτή είναι η λανθάνουσα παράσταση που σχηματίζουμε για τα μέσα, όταν γίνεται λόγος γι’ αυτά. Η θαμπή παράσταση συνδηλώνει την αφαίρεση του περιεχομένου της κοινωνίας, τη φαντασματοποίησή της. Τα Μ.Κ.Δ. «προάγουν» ένα είδος γεωμετρικής και μαθηματικής κανονιστικότητας των σημείων-κόμβων, αίρουν την κοινωνία ως σώμα πάνω από την υλική της υπόσταση, θέτοντας στη θέση της ένα πενιχρό αντίγραφο, το οποίο αξιώνει επιπλέον να είναι ανώτερης ποιότητας· τα μέσα ενθρονίζονται καταμεσής του ανύπαρκτου σώματος της κοινωνίας ως αυλή μισοσκότεινη μορφή αντιπροσώπευσης του Κοινωνικού, ως ατοπία του.
Μέσα από την προσωπική και θεωρητικά επεξεργασμένη εμπειρία, η ανά χείρας εργασία συνδιαλέγεται στοχαστικά με τη χρήση των μέσων αποκαλύπτοντας πίσω από τις πολυδαίδαλες ψηφιακές σχέσεις τον σολιψισμό του χρήστη. Το ψυχικό αυτό καθεστώς συνεπάγεται πλήγμα του Κοινωνικού στους θεμέλιους λίθους του και αποδόμησή του. Από την άλλη, η ψηφιακή μοναχικότητα του χρήστη αποτελεί παράπλευρη απώλεια της προοπτικής, την οποία του εμφυσά το μέσο· είναι αποτέλεσμα της έξης στη σαγήνη. Αμφότερα, προοπτική και σαγήνη, συνταυτίζονται και συνδράμουν στο να καταλάμψει ο εαυτός στην πίστα της μετουσίωσης – και τούτο αφού προηγουμένως αμελήσει ο χρήστης το προαπαιτούμενο το οποίο έγκειται στην απόθεση του σώματος πριν την άνοδο στη σκηνή.
(Μια ενδιάμεση κατάσταση ή ουδέτερη ζώνη είναι ο πόθος, η αυτοδιαφήμιση γυναικείου κάλλους: απλόχερος γυναικείος ναρκισσισμός και ‘αφιλοχρήματη’ εμπορία γυναικείας σάρκας· από την πλευρά του άντρα: μετατροπή του οφθαλμού σε μυζητήρα και της οθόνης σε μητρικό μαστό.)
Την πίσω πλευρά της μετουσίωσης και του πόθου απαρτίζουν οι λεκτικές αψιμαχίες, οι εξυβρίσεις και η χυδαιολογία. Η άμεσα ανερχόμενη συνείδηση της ανελευθερίας ανακόπτεται, δεν αξιοποιείται· η πλημμυρίδα του συναισθήματος κατισχύει της συνειδήσεως. Ο χρήστης διαρρηγνύει τα αόρατα τείχη του εγκλεισμού κάνοντας σμπαράλια το σώμα του…
