Φιλοσοφία

Αγώνες για την Έλευση της Χιλιετούς Βασιλείας του Θεού: Επαναστάτες Χιλιαστές και Μυστικιστές Αναρχικοί του Μεσαίωνα

Γράφει ο Νόρμαν Κον: Το αρχικό νόημα της λέξης «χιλιασμός» ήταν στενό και ακριβές. Ο χριστιανισμός είχε ανέκαθεν μιαν εσχατολογία, με την έννοια ενός δόγματος που αφορούσε στις «τελευταίες ημέρες». Ο χριστιανικός χιλιασμός ήταν απλώς μια παραλλαγή χριστιανικής εσχατολογίας. Σύμφωνα με την Αποκάλυψη του Ιωάννη, μετά την Δευτέρα Παρουσία, ο Χριστός θα ιδρύσει στη γη ένα μεσσιανικό βασίλειο και θα βασιλεύει επί χίλια χρόνια πριν από την Έσχατη Κρίση. Πιο πρόσφατα, οι ανθρωπολόγοι και οι κοινωνιολόγοι χρησιμοποιούν τη λέξη «χιλιασμός» για να περιγράψουν έναν συγκεκριμένο τύπο σωτηριολογίας, που είναι συλλογική, επίγεια, επικείμενη, συνολική και θαυματουργή. Μ’ αυτό το νόημα την χρησιμοποιώ στο βιβλίο μου, στο οποίο πραγματεύομαι τις αιρέσεις του Μεσαίωνα.

Φιλοσοφία και Ψυχοπαθολογία των Μέσων – Ο Νάρκισσος, ο Άδειος Καθρέφτης και ο Αγνωστικισμός

«Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Μ.Κ.Δ.) διαπερνούν την κοινωνία ως γεωμετρικό σχήμα, ως σώμα μιας ακανόνιστης σφαίρας, συνδέοντας τα άτομα ως σημεία-κόμβους μεταξύ τους.» Αυτή είναι η λανθάνουσα παράσταση που σχηματίζουμε για τα μέσα, όταν γίνεται λόγος γι’ αυτά. Η θαμπή παράσταση συνδηλώνει την αφαίρεση του περιεχομένου της κοινωνίας, τη φαντασματοποίησή της. Τα Μ.Κ.Δ. «προάγουν» ένα είδος γεωμετρικής και μαθηματικής κανονιστικότητας των σημείων-κόμβων, αίρουν την κοινωνία ως σώμα πάνω από την υλική της υπόσταση, θέτοντας στη θέση της ένα πενιχρό αντίγραφο, το οποίο αξιώνει επιπλέον να είναι ανώτερης ποιότητας· τα μέσα ενθρονίζονται καταμεσής του ανύπαρκτου σώματος της κοινωνίας ως αυλή μισοσκότεινη μορφή αντιπροσώπευσης του Κοινωνικού, ως ατοπία του.
Μέσα από την προσωπική και θεωρητικά επεξεργασμένη εμπειρία, η ανά χείρας εργασία συνδιαλέγεται στοχαστικά με τη χρήση των μέσων αποκαλύπτοντας πίσω από τις πολυδαίδαλες ψηφιακές σχέσεις τον σολιψισμό του χρήστη. Το ψυχικό αυτό καθεστώς συνεπάγεται πλήγμα του Κοινωνικού στους θεμέλιους λίθους του και αποδόμησή του. Από την άλλη, η ψηφιακή μοναχικότητα του χρήστη αποτελεί παράπλευρη απώλεια της προοπτικής, την οποία του εμφυσά το μέσο· είναι αποτέλεσμα της έξης στη σαγήνη. Αμφότερα, προοπτική και σαγήνη, συνταυτίζονται και συνδράμουν στο να καταλάμψει ο εαυτός στην πίστα της μετουσίωσης – και τούτο αφού προηγουμένως αμελήσει ο χρήστης το προαπαιτούμενο το οποίο έγκειται στην απόθεση του σώματος πριν την άνοδο στη σκηνή.
(Μια ενδιάμεση κατάσταση ή ουδέτερη ζώνη είναι ο πόθος, η αυτοδιαφήμιση γυναικείου κάλλους: απλόχερος γυναικείος ναρκισσισμός και ‘αφιλοχρήματη’ εμπορία γυναικείας σάρκας· από την πλευρά του άντρα: μετατροπή του οφθαλμού σε μυζητήρα και της οθόνης σε μητρικό μαστό.)
Την πίσω πλευρά της μετουσίωσης και του πόθου απαρτίζουν οι λεκτικές αψιμαχίες, οι εξυβρίσεις και η χυδαιολογία. Η άμεσα ανερχόμενη συνείδηση της ανελευθερίας ανακόπτεται, δεν αξιοποιείται· η πλημμυρίδα του συναισθήματος κατισχύει της συνειδήσεως. Ο χρήστης διαρρηγνύει τα αόρατα τείχη του εγκλεισμού κάνοντας σμπαράλια το σώμα του…

Τραγούδια της Πείρας

Ελπίζω πως ο τίτλος του βιβλίου μου (Τραγούδια της πείρας) θα γίνει κατανοητός περισσότερο ως απότιση φόρου τιμής και λιγότερο ως χειρονομία επηρμένης προσοικείωσης. Ο δικαιολογημένα εγκωμιασμένος κύκλος ποιημάτων του Ουίλλιαμ Μπλαίηκ, αντίβαρο κατά κάποιο τρόπο στα Τραγούδια της αθωότητας που επίσης συνέθεσε, παρέχει ενοράσεις σ’ αυτό που ονόμασε “οι δυο αντίθετες καταστάσεις της ψυχής”, και μία νηφάλια πραγματεία δεν μπορεί να ελπίσει πως θα τα συναγωνιστεί. Καμία πεζογραφική “τίγρης” δεν θα λάμψει ποτέ τόσο λαμπρά μέσα στη νύχτα όπως έκανε η ποίησή του, κανένα ακαδημαϊκό σκουληκοφαγωμένο “Ρόδο” δεν θα φαίνεται ποτέ τόσο αρρωστιάρικο. Ερευνώντας λαμπρά τις θρησκευτικές, πολιτικές, ηθικές και ψυχολογικές συνεπαγωγές της έκπτωσης από τη χάρη, τα ποιήματα του Μπλαίηκ θέτουν έναν γνώμονα που μόνον οι πιο παράτολμοι θα επιχειρούσαν ν’ ανταγωνιστούν.

Στοχαστικά Τρίμματα

Οι στοχασμοί αυτοί είναι σύντομοι συλλογισμοί που δημιουργήθηκαν σταδιακά, ακανόνιστα κι αυθόρμητα, με μια γλώσσα αφτιασίδωτη, δίχως να υπάρχει αρχική πρόθεση. Στόχος της συγγραφικής αυτής απόπειρας δεν αποτελεί μόνο η αναζήτηση νοημάτων στο μυστήριο του βίου, αλλά και η ερμηνεία του πλαισίου της εποχής που διανύουμε, με απώτερο σκοπό ν’ αποδοθεί το στίγμα της. Η προσωπική ανάγκη για εξερεύνηση των διαφορετικών περιοχών της ζωής και, εν τέλει, της ίδιας της ολότητας της ζωής, με ώθησε να καταγράψω τους συλλογισμούς αυτούς ως απαύγασμα της εμπειρικότητάς μου. Οι στιγμιαίες εκλάμψεις της σκέψης καταγράφηκαν ανεξίτηλα στην ψυχή και στον νου μου κι ο κάθε στοχασμός είναι ένα μικρό πόνημα που αποτελεί ξεχωριστό πεδίο διερεύνησης.
Τα “Στοχαστικά Τρίμματα” αποτελούνται από 207 στοχασμούς. Τους καταθέτω δημόσια, προκειμένου ν’ αποπειραθώ να θέσω ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία της σκέψης.

Στιγμιότυπα της Νεωτερικότητας

Τα κείμενα που δημοσιεύονται εδώ ερευνούν διαστάσεις της νεωτερικότητας στα γραπτά τριών γερμανών θεωρητικών, που ο καθένας τους έμεινε με τον τρόπο του πολύ περιθωριακός στο εκπαιδευτικό σύστημα και στην κουλτούρα της εποχής του: του Georg Simmel (Ζίμμελ, 1858-1918), του Walter Benjamin (Μπένγιαμιν, 1892-1940) και του Siegfried Kracauer (Κρακάουερ, 1844-1966). Στο βιβλίο περιέχονται στοιχεία των έργων του Ζίμμελ, Μπένγιαμιν και του Κρακάουερ που σχετίζονται συγκεκριμένα με τις έρευνές τους για τη νεωτερικότητα.

Η Πληροφορική Βόμβα

Ατομική βόμβα χθες, γενετική βόμβα αύριο καμία από τις δυο τους δεν θα ήταν νοητή χωρίς την πληροφορική βόμβα. Πράγματι, η συστηματική απορρύθμιση της παγκόσμιας οικονομίας θα ήταν ακατανόητη, αν δεν την προσεγγίζαμε με βάση τη διατάραξη του συστήματος της πληροφορίας. Διαδοχικά οικονομικά κραχ, επανειλημμένες πυρηνικές δοκιμές, πολιτική και κοινωνική αποσύνθεση: σημάδια που αναγγέλλουν ότι ο κόσμος μας ετοιμάζεται να ξαναζήσει το δράμα της Βαβέλ. Ο Πωλ Βιριλιό, που πρώτος ασκεί κριτική στον Κυβερνοκόσμο, καταγγέλλει σήμερα όχι τόσο μια τεχνική, όσο ένα αλληλεπιδρασιακό σύστημα που μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση της Κυβερνοβόμβας, μ’ άλλα λόγια μιας αλυσιδωτής καταστροφικής αντίδρασης, από τη στιγμή που οι ανταλλαγές θα έχουν απλωθεί σε ολόκληρη την υδρόγειο. Το βιβλίο αυτό του Πωλ Βιριλιό, χρονικό των τελευταίων ημερών μιας χιλιετίας, μας προειδοποιεί για τον μελλοντικό πόλεμο: τον πόλεμο της πληροφορίας.

Ο Πέτρος Επινόησε τον Ιησού – Πως Ανέκυψαν οι Θρύλοι των Θαυμάτων;

– Γράφηκαν επακριβώς στην Καινή Διαθήκη οι διδαχές και τα λόγια του Ιησού;
– Ποιος τα αλλοίωσε και γιατί;
– Τι είπε αρχικά ο Ιησούς και ποιο το πραγματικό νόημα των λόγων του;
– Μπορούμε να δούμε τι ακριβώς είπε ο Ιησούς και ποιος ακριβώς ήταν ο συμβολισμός των λόγων του την εποχή εκείνη;
– Μας δίνει η Καινή Διαθήκη τη σωστή εικόνα για την προσωπικότητα του Ιησού;
Σε αυτά τα σημαντικά ερωτήματα δίνει απάντηση το βιβλίο “Ο Πέτρος επινόησε τον Ιησού”.
Μία νέα αναλυτική μέθοδος δίνει απροσδόκητα αποτελέσματα και απόψεις για την κατανόηση της Βίβλου.
Ο Dimitri Speck επιδεικνύει σπάνιο πνευματικό θάρρος και παρουσιάζει κατά την έρευνα των βιβλικών κειμένων μία αξιέπαινη αντικειμενικότητα μακριά από κάθε προκατάληψη.
Το βιβλίο είναι μία σημαντική συνεισφορά στο μεγάλο πολιτισμικό θέμα Βίβλος και χριστιανισμός. (Στέφανος Σκληβάνος, φυσικός)

Οι Παραλλαγές της Θρησκευτικής Εμπειρίας – Μια Μελέτη της Ανθρώπινης Φύσης

«Κύριο θέμα του βιβλίου είναι αυτό που συνήθως ονομάζουμε «θρησκευτικό» συναίσθημα. Χρησιμοποιώντας συχνά εκτενή παραθέματα κάθε λογής υπερφυσικών εμπειριών, ο Τζέιμς επιχειρεί να αναδείξει το θρησκευτικό βίωμα εν γένει στην πιο ακραία, αμιγή και ιδιωτική μορφή του, παραμερίζοντας προκαταβολικά τις διάφορες κοινωνικοπολιτικές του συνέπειες. Παρόλο που ο Τζέιμς θεωρεί δεδομένο ότι λίγο-πολύ όλες οι θρησκευτικές μεγαλοφυΐες είχαν και κάποια συμπτώματα ψυχικής αστάθειας, σπεύδει να ξεκαθαρίσει από την αρχή ότι αυτό δε συνιστά πρόβλημα, όπως νομίζουν όσοι ταυτίζουν υποτιμητικά το καθετί θρησκευτικό με κάποια ψυχοσωματική παθολογία».(Μύρων Ζαχαράκης, bookpress.gr, 26/05/2022)

Πανικόβλητη Πόλη – Το Αλλού Αρχίζει Εδώ

Τόπος ανάδυσης της πολιτικής, η ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΣ είναι και ο τόπος ανάδυσης της στρατηγικής, καθώς γεωπολιτική και γεωστρατηγική συγχέονται στα τείχη, στους πύργους, στο οδικό της δίκτυο.
Ωστόσο, από το 2001 και μετά, αυτή η γεωγραφική διάσταση των συγκρούσεων έχει αλλάξει ριζικά φύση, σε σημείο που η ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ συγκέντρωση να υπερτερεί στο εξής από την πάγια ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ των εθνών.
Μετά τη Χιροσίμα, η μεγάλη επίθεση εναντίον της Νέας Υόρκης εγκαινίασε την εποχή της “ανισορροπίας του τρόμου”, καταστρέφοντας τη στρατηγική σημασία όχι μόνο του αριθμού των αντιπάλων, αλλά και κάθε έκτασης.
Επικεντρώνοντας έτσι τον φόβο στη συγκέντρωση των μητροπόλεων και μόνο, ο αυτοκτονικός χαρακτήρας της εμπλεκόμενης δράσης κατέστρεψε, μαζί με τη στρατηγική μορφή του πολέμου, την πολιτική μορφή της πόλης.
Πρωτοφανές ιστορικό συμβάν, στο οποίο εξαφανίζεται, μαζί με τον διακηρυγμένο εχθρό, και η δυνατότητα μιας οποιοσδήποτε νίκης… αφού κανένας δεν μπορεί να νικήσει σ’ έναν “πόλεμο” στον οποίο είναι άγνωστος ο “εχθρός”.
Μετά την αυτοκτονική κατάσταση της γεωπολιτικής των συνασπισμών Ανατολής / Δύσης, που θεμελιωνόταν σαν απειλή της εξασφαλισμένης αμοιβαίας καταστροφής, προβάλλει, τη χαραυγή της τρίτης χιλιετίας, ένας νέου τύπου MASS KILLER, καθώς η αυτοκτονία του τρομοκράτη αντικαθιστά τον θάνατο του πολίτη- στρατιώτη στη μάχη. Χωρίς κήρυξη πολέμου, χωρίς σημαία, χωρίς όνομα και κυρίως χωρίς μάχη, χωρίς καμιά διεκδίκηση, ο μαζικός φονιάς, που μπορεί να σβήσει κάθε ζωή στην πόλη χρησιμοποιώντας τα όπλα μαζικής καταστροφής, τερματίζει την εποχή του παγκόσμιου γεωπολιτικού πολέμου και εγκαινιάζει την εποχή της παγκοσμιοποίησης μιας μητροπολιτικής τρομοκρατίας στην οποία η απώλεια σημασίας της εδαφικής έκτασης των εθνών αντισταθμίζεται από την κρίσιμη μάζα των μεταναστευτικών συγκεντρώσεων, τις οποίες κανείς δεν κυβερνά πραγματικά.

Οδικά Τοπία της Νεωτερικότητας

Έχοντας αφιερώσει περισσότερο από τριάντα χρόνια εξερευνώντας, διαβάζοντας και χαρτογραφώντας τα “οδικά τοπία της νεωτερικότητας”, τα αδιέξοδα, τα σταυροδρόμια, τους μονόδρομους της αστεακής νεωτερικότητας, ο Νταίηβιντ Φρίσμπυ μας έχει προσφέρει αναλυτικά, κατατοπιστικά και ακριβέστατα πανοράματα της μοντέρνας, καπιταλιστικής μητρόπολης και της εμπειρίας του καινούργιου σε αυτήν.
Παρά το μόνιμο και σκόπιμο “ίσως” του ή μάλλον εξ αιτίας αυτού του “ίσως”, η κοινωνιολογία και η κοινωνική θεωρία του Φρίσμπυ στηρίζονται σε μία θεμελιώδη παρατήρηση:
η διέξοδος και οι εναλλακτικές διαδρομές από το φαινομενικό ή μη χάος, ασάφεια, ανασφάλεια και σύγχυση στη μοντέρνα καπιταλιστική μεγαλούπολη μπορεί να βρεθεί μέσα σε αυτήν, μέσα από την περιπέτεια σε αυτήν, όχι από όλα όσα μπορεί να νομίζουμε ότι ξέρουμε για την κοινωνική ζωή αλλά από τη συγκεκριμένη και απτή γνώση αυτού που μπορούμε να αναζητήσουμε, να γνωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε ως αλήθεια πίσω από τις εορταστικές μάσκες που καλλωπίζουν την καθημερινότητα στη μοντέρνα καπιταλιστική μητρόπολη.

Η Εποχή του Κενού – Δοκίμια για τον Σύγχρονο Ατομικισμό

Αναλύοντας τα σπουδαία έργα των κορυφαίων αμερικανών κοινωνιολόγων Νταίηβιντ Ρήσμαν, Κρίστοφερ Λας, Ντάνιελ Μπελ και Ρίτσαρντ Σένετ, ο συγγραφέας καταλήγει στα συμπεράσματα του: Ζούμε σε μία νέα εποχή. Την εξέγερση της δεκαετίας του 1960 διαδέχονται σήμερα η αδιαφορία και ο ναρκισσισμός. Τη λογική της ομοιομορφοποίησης διαδέχονται η αποτυποποίηση και η γοητεία. Την ιδεολογική σοβαρότητα διαδέχεται η γενίκευση του χιούμορ. Μια νέα δημοκρατική εποχή χαρακτηρίζεται από τον περιορισμό της βίας και την εξάντληση αυτού που εδώ και εκατό χρόνια αποτελούσε την πρωτοπορία. Με αυτό τον νέο ατομικισμό, οι αναπτυγμένες βιομηχανικές κοινωνίες εισέρχονται στη «μεταμοντέρνα» εποχή.

Η Αισθητική Διάσταση

Το ποιητικά γραμμένο αυτό κείμενο είναι η διαθήκη τού Χέρμπερτ Μαρκούζε (1896-1979), ενός από τους πιο γνωστούς και ριζοσπαστικούς φιλοσόφους τού 20ού αιώνα. Είναι οι τελευταίες πινελιές που βάζει στο όραμά του για την απελευθέρωση του ανθρώπου, συνοψίζει τις συνεισφορές του και συνάμα αποκαλύπτει τους περιορισμούς της σκέψης του. Είναι από τα πιο ζουμερά, συμπυκνωμένα και εκφραστικά έργα του. Συγχρόνως, αποτελεί το απόσταγμα της αισθητικής θεωρίας τής λεγόμενης Σχολής της Φραγκφούρτης, που οι βασικοί στοχαστές της εγκατέλειψαν τη χιτλερική Γερμανία και κατέφυγαν στην Αμερική ώσπου να περάσει η θύελλα.

Άνθη και Άκανθες

Πιστός στον διανοητικό καταυγασμό των συμπυκνωμάτων του ασυνειδήτου (Unbewusstes), ο Διονύσιος Βάγιας ξεκινά την εργασία του ακολουθώντας κατά πόδας την εξάπλωση της φαντασίας από την πρώτη σπίθα / αναλαμπή (το όνειρο της γυναίκας), διά μέσου της ατιθάσευτης εξέλιξής της (τους μύθους, τα παραμύθια, τα νυχτερινά όνειρα και τα όνειρα ζωής), μέχρι την “καθίζησή” στο σωματικό (ασθένειες).
Την αόρατη συρραφή (άλλως, το κοινό μυστικό) αναλαμβάνει το κεντρικό, ένα και μοναδικό φαινόμενο της μνήμης.
Έτσι, στο δεύτερο ήμισυ της εργασίας, αφού παραθέσει δειγματοληπτικά τη γραμμική / εξελιξιακή ψυχολογία του ανθρώπου στις ακρογωνιαίες της λίθους (παιδική / εφηβική και γεροντική), επικεντρώνεται στο οιωνεί αμετακίνητο του χρόνου, τουτέστιν στο εσαεί ενδιάμεσο της καθημερινότητας (απόλαυση, φοβίες, εργασία), λαμβάνοντας, τέλος, υπ’ όψιν και τη δική του επιμέρους έξη: την αντιρρητική αντιπαράθεση, τους ανοιχτούς λογαριασμούς του με τη φιλοσοφία – μια δίνη βέβαια, αφού η λογοτεχνική ανάπαυλα προδίδει διά της πλαγίας οδού την καθήλωση στη διανοητική απόλαυση της ανάγνωσης.

Αυτό που Έρχεται

“Κάτι μας κρύβουν η κουρτίνα σηκώνεται…” υποψιαζόταν ο Μπέρτολτ Μπρεχτ. Σ’ αυτή την αρχή της νέας χιλιετίας, είμαστε πάλι θεατές που περιμένουν αμίλητοι να σηκωθεί η κουρτίνα, χωρίς να τολμούν να πιστέψουν σε ό,τι θα δουν να έρχεται. Στο έργο αυτό, εισαγωγικό στη θέση του για το ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ, ο Πωλ Βιριλιό πραγματεύεται τη γέννηση του φιλοσοφικού παραληρήματος, της φιλοτρέλας, μιας προόδου που έχει γίνει αυτοκτονική και τους τελευταίους ηθοποιούς της.

Απέναντι στο Ακραίο

Ο 20ός αιώνας φτάνει στο τέλος του, και μπαίνουμε όλοι στον πειρασμό να αναρωτηθούμε: ποια θέση θα καταλάβει στην ιστορία; Πώς θα τον θυμόμαστε αύριο;
Όπως όλοι, δε γνωρίζω τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα αλλά είμαι βέβαιος ότι μια επινόηση του 20ού αιώνα θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας τα στρατόπεδα του ολοκληρωτισμού. Έχουμε ανακαλύψει το ακραίο πολιτικό καθεστώς, τον ολοκληρωτισμό, και το ακραίο του ολοκληρωτισμού, τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Ο μακάβριος αυτός θεσμός προσφέρεται σε όλων των ειδών τα ιστορικά, πολιτικά και ψυχολογικά σχόλια. Τα όσα γράφω εδώ, με μια προσωπική έρευνα των αφηγήσεων, είναι διαφορετικά: έχουν να κάνουν με την ηθική. Σε αντίθεση με μια διαδεδομένη προκατάληψη, η ηθική ζωή δεν είχε σβήσει στα στρατόπεδα κάθε άλλο μάλιστα: θα μπορούσαμε στην εμπειρία των στρατοπέδων να βασίσουμε μια καθημερινή ηθική που θα άρμοζε στην εποχή μας. Τσβετάν Τόντοροφ

1 2 3