Εκπαιδευτικά

“ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΑ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ”:
Η τέχνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί, πέρα από αισθητικούς, και για άλλους ποικίλους σκοπούς. Μπορεί ν’ αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας, μέσο έκφρασης συναισθημάτων και σκέψεων, κινητήρια δύναμη για αναστοχασμό και προβληματισμό σχετικά με το βίωμα της καθημερινής μας ζωής και χρήσιμο μέσο για ποικίλους ψυχοπαιδαγωγικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Προσφέρεται, επιπλέον, ως ένα ουσιαστικό μεθοδολογικό-ερευνητικό εργαλείο έκφρασης και αναπαράστασης βιωμάτων και καταστάσεων που δεν εκφράζονται εύκολα με λέξεις.
Στο βιβλίο αυτό σκιαγραφείται το πεδίο των βασισμένων στην τέχνη ποιοτικών μεθόδων έρευνας και ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να συμβάλουν στη διεύρυνση της γνώσης μας. Εξετάζονται ζητήματα που αφορούν το ιστορικό πλαίσιο των βασισμένων στην τέχνη μεθόδων έρευνας, τα βασικά τους “παραδείγματα”, προσεγγίσεις, παραδοχές, έννοιες, πεδία εφαρμογής, χρησιμότητα, βιωσιμότητα και προοπτικές, καθώς και ζητήματα που αφορούν την αξιολόγησή τους (εγκυρότητα και αξιοπιστία). Επιχειρείται, ακόμη, να αναδειχθούν τρόποι διασύνδεσης της τέχνης με την εκπαίδευση και τις διαδικασίες μάθησης και γνώσης. Παρουσιάζονται, επίσης, οι βασικές μεθοδολογικές τάσεις της σύγχρονης έρευνας στο πεδίο αυτό, όπως είναι η επιτόπια έρευνα σε σχέση με την ανθρωπολογία και την τέχνη, οι οπτικές μεθοδολογίες / μέθοδοι έρευνας (η ερμηνευτική προσέγγιση πινάκων ζωγραφικής, η πολιτισμική βιογραφική προσέγγιση των ακτιβιστικών stencil, η ερμηνευτική προσέγγιση των graffiti στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, η κοινωνική σημειωτική σε σχέση με την οπτική επικοινωνία και την ανάλυση οπτικού σχεδιασμού, η ερμηνευτική προσέγγιση παιδικών και εφηβικών ιχνογραφημάτων, το photovoice και η εφαρμογή του στο ζήτημα των κρυφών σεξουαλικών ταυτοτήτων, η προσέγγιση της προσωποποιημένης και οπτικοποιημένης αναπαράστασης εννοιών στην περίπτωση της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής αγωγής των εφήβων, το κοινωνικό ντοκιμαντέρ και η αφήγηση-ποίηση ως μέθοδοι έρευνας βιωμάτων εγκλεισμού, καθώς και η αυτοβιογραφία (διήγηση προσωπικών ιστοριών), οι αυτοβιογραφικές μαντινάδες, η μουσική και το παιχνίδι με την κούκλα ως μεθοδολογικά εργαλεία ποιοτικής έρευνας. Πρόκειται για δημιουργικές, συμμετοχικές μεθόδους έρευνας, οι οποίες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για άτομα που ανήκουν σε περιθωριοποιημένες ομάδες, καθώς τείνουν να λειτουργούν διευκολυντικά και ενδυναμωτικά για την αυθεντική έκφραση της καταπιεσμένης και αποσιωπημένης από τις κυρίαρχες εξουσιαστικές δομές φωνής τους, τη χειραφέτηση, την κριτική συνειδητοποίηση, τις ελπίδες τους για το μέλλον και για την αλλαγή της κοινωνικής τους κατάστασης.
Το βιβλίο καλύπτει ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία, ενεργοποιεί την κριτική και δημιουργική σκέψη του αναγνώστη, συμβάλλει στον εμπλουτισμό και στην ανανέωση του ενδιαφέροντος για τις διαδικασίες παραγωγής, ανάλυσης, ερμηνείας και κατανόησης του νοήματος, που προκύπτει από τις βασισμένες στην τέχνη μεθόδους έρευνας, και ανοίγει νέους διεπιστημονικούς και διαεπιστημονικούς ορίζοντες και προοπτικές για σοβαρές συζητήσεις και ουσιαστικούς προβληματισμούς όσον αφορά τη φύση, το είδος και τις συνεπαγωγές της γνώσης που παράγουμε. Γι’ αυτό, μπορεί αυτό να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και νέους ερευνητές.

Σίγουρα, η ανταπόκριση σε κάλεσμα σαν κι αυτό του ποιητή δεν μοιάζει εύκολη· γιατί πολλά είναι τα εμπόδια, εξωτερικά και προπαντός εσωτερικά, που δρουν αποτρεπτικά και κλείνουν τον δρόμο.

Το βιβλίο αυτό θα ήθελε να βοηθήσει τους κάθε μορφής εκπαιδευτικούς στο ξεπέρασμα τέτοιων εμποδίων, λειτουργώντας σαν ένα «προσχέδιο μονοπατιού» (Hesse), σαν ένα «πρόπλασμα» του «άλλου» δρόμου, του δρόμου προς το «Ξέφωτο» της Μεγάλης Παιδείας• δρόμου που ο καθένας θα πρέπει να βρει και να πάρει μόνος του.