Η νύχτα με τη βαριά της ανάσα από τα κλιματιστικά μπήκε από το ανοιχτό παράθυρο και με ξύπνησε.
Πουλιά μαζεμένα στο απέναντι μεγάλο δέντρο άρχιζαν άοκνα τις συνεννοήσεις. Ξημερώνει.
Καιρός αίθριος και σήμερα, ο ευφημισμός στο ραδιόφωνο για τον επερχόμενο καύσωνα.
Απόγευμα Παρασκευής στο 58, μια σύγχρονη κιβωτό, κι όλα τα πλάσματα του Θεού δειγματισμένα.
Φιλιππινέζες με τα μαύρα στιλπνά τους μαλλιά, τα άσπρα δόντια, μικροκαμωμένες και φίνες, αλλά κουρασμένες, πολύ κουρασμένες, που επιστρέφουν από τη δουλειά, και νεαροί γεμάτοι αδρεναλίνη που κατεβαίνουν για το φροντιστήριο και γελάνε δυνατά και διηγούνται ασταμάτητα κατορθώματα φανταστικά ή αληθινά, και εργάτες και νεαρά κορίτσια του γυμνασίου βαμμένα έντονα δυο δυο ή και παρέες μεγαλύτερες για το στέκι τους μπρος στη Μητρόπολη, για καφέ στο Ποσειδώνιο ή στις καφετέριες της παραλίας, ή για σινεμά στο ΟΝΤΕΟΝ. Κατακλυσμός. Στην Αγίας Σοφίας ή το πολύ πολύ στην Αριστοτέλους το λεωφορείο έχει αδειάσει.
“Κλείνω τα μάτια μου
για να σε δω
τέτοιος που ήσουνα
βράχος πουλί καράβι
και πάλι εδώ
τότε και τώρα
ένα τατού πάνω στο δέρμα μου
μικρό
που δεν παλιώνει”
Στο νησί, στα ενοικιαζόμενα αραχτοί -πόσα χρόνια πριν;- κι από το διπλανό δωμάτιο είχαν ακούσει για πρώτη φορά εκείνο το γέλιο να πιάνει όλο τον χώρο, να εξαπλώνεται -καλοκαιράκι απόγευμα και τα παράθυρα ανοιχτά- παραδεισένιο. Ερχόταν απ’ αλλού, αισθησιακό, ναρκισσευόμενο και κυκλογύριζε και ξεσπούσε ασυγκράτητο όλο εκρήξεις κι όλο δυνάμωνε σα να διηγιόταν μια ιστορία που κάποτε όλοι γνωρίζανε και με τον καιρό την είχανε ξεχάσει, κι ήταν γι’ αυτό έτσι βουτηγμένοι στην κατήφεια. Γέλιο νέας γυναίκας που αγκάλιαζε όλο το απόγευμα, το τετράγωνο, την πόλη. Ποια ήταν; Ήταν ευτυχισμένη με τόσο λίγα ή μήπως με πολλά; Της έδιναν πολλά αυτηνής, έναν απόλυτο έρωτα ίσως, μια τέτοια τελειότητα που αυτοί από καιρό είχαν πάψει να ονειρεύονται. Ήταν μήπως μια ξένη γυναίκα, μια μετανάστρια, μαθημένη με δυσκολία να κερδίζει τη ζωή και γι’ αυτό έτοιμη να αναγνωρίσει τη χαρά και να την υποδεχτεί όπως της πρέπει; Ήταν ένα νεαρό σαχλό κορίτσι που είχε δεχτεί το πρώτο ερωτικό φιλί και χαίρεται φιλάρεσκη με τον νεαρό εραστή πρωτόγνωρα αγκαλιάσματα και χάδια, θέλει να του αρέσει, δεν τον χορταίνει, κάτι τέτοιο; Ή μήπως πάλι είχαν βρεθεί ξανά -χαμένοι για χρόνια- κλεισμένοι σ’ ένα δωμάτιο οι παλιοί εραστές να διηγούνται ο ένας στον άλλο τη ζωή που έζησε ο καθένας χωρίς τον άλλο, τι άδικες, χαμένες, μάταιες ώρες προσπαθώντας να ταιριάξουν με το λάθος ταίρι, χωρίς κατανόηση ή διορατικότητα, χωρίς διαίσθηση ή πάθος, χωρίς να μπορούν ή να θέλουν να δώσουν και να πάρουν ικανοποίηση όπως αυτοί ήξεραν κάποτε.
Το βιβλίο ξεκινάει με τα γράμματα του φίλου-αγαπημένου, στρατιώτη, υποδηλώνοντας μια σχέση πλησιάσματος και απομάκρυνσης. Μέσα απ’ αυτήν την αλληλογραφία – όπου γνωρίζουμε μονάχα τις επιστολές του νέου – εμφανίζεται η στρατιωτική ζωή της εποχής, γύρω στο 1975, και ο τρόπος που αντιμετωπίζει τον εαυτό του και το περιβάλλον του ο επιστολογράφος καθώς και τις επιδιώξεις και τα σχέδιά του για το μέλλον. Παράλληλα μας αποκαλύπτεται, μέσω της νεανικής του ματιάς, η προ-στρατιωτική του ζωή, εικόνες της δεκαετίας του ’70, ζωντανές, μάχιμες, όμως κυρίως η ανολοκλήρωτη σχέση , η διαφορετικότητα των αλληλογράφων που δεν εστιάζει στον άλλον κάνοντας την επαφή να ολισθαίνει. Ο Άγγελος, ο γράφων, παρ’ όλη την θετική του προσέγγιση, δείχνει μια ανέμελη αντιμετώπιση στην ουσία της σχέσης. Μένει στον περίγυρο, αποφεύγει το κέντρο. Η αλληλογραφία τελειώνει με την ασάφεια του μέλλοντός τους. (Μαρία Κουγιουμτζή, vakxikon.gr, Δεκέμβριος 2012)
Φεύγω, αλλά θα ξανάρθω είναι ο τίτλος της συλλογής κειμένων της Αρχοντούλας Διαβάτη στον οποίο η ίδια συνειδητά προσθέτει τον παραπλανητικό, σε πρώτη ανάγνωση, υπότιτλο χρονογραφήματα. Η συγγραφέας, έχοντας ήδη δύο βιβλία πίσω της (Στη μάνα του νερού, λογοτεχνικό χρονικό, και Το αλογάκι της Παναγίας, μυθιστορίες), συγκεντρώνει σ’ αυτές τις εκατό και κάτι σελίδες τα τριάντα οκτώ αφηγήματα που, αρκετά πυκνά, με περιοδικότητα σχεδόν δεκαημέρου δημοσίευσε στα ηλεκτρονικά περιοδικά book press κυρίως αλλά και στο Φρέαρ, και αλλού. Το υλικό καλύπτει ένα χρονικό άνυσμα δεκαεννέα περίπου μηνών από τον Σεπτέμβριο του 2011 (χρονιά του Δράκου, όπως η ίδια σημειώνει στον σύντομο πρόλογο) μέχρι τον Απρίλιο του 2013. Πρόκειται ουσιαστικά για κριτικές και σημειώματα που στρέφονται γύρω από τη λογοτεχνική, την κινηματογραφική και εν γένει την τρέχουσα καλλιτεχνική παραγωγή κυρίως της Θεσσαλονίκης, αλλά και σχόλια επίκαιρα και ανεπίκαιρα για βιβλία, ταινίες, θεατρικές παραστάσεις που συγκροτούν τον σταθερό ορίζοντα ενδιαφερόντων της Διαβάτη, αλλά και κοινωνικά γεγονότα που απασχόλησαν τον χώρο των σκεπτόμενων Νεοελλήνων. Καθένα από τα τριάντα εννέα συνολικά κείμενα, μια φωτογραφία, περιγραφές, διάλογοι και σκηνές που εκτυλίσσονται στο αστικό τοπίο όπου ζει, κινείται και δημιουργεί η συγγραφέας. (Κέλλυ Πάλλα, diastixo.gr, Οκτώβριος 2014)
Όταν τα δάκρυα που σωπαίνουν βαθιά μέσα μας ξυπνούν, προχωρούμε στη γνώση, καταλαβαίνουμε πως είμαστε άνθρωποι. Όταν η απώλεια του αγαπημένου ανθρώπου μάς σπαράσσει, κάτι μέσα μας αντηχεί σαν μουσική στα βαθύτερα στρώματα της ανάμνησης. Και το πέρασμα του χρόνου μοιάζει τότε σαν μία επιστροφή προς την αρχική συνάντηση, την αυγή της γνωριμίας, ανάκτηση της προηγούμενης ζωής-μαζί του, όπου διασταυρώνονται ο βιωμένος χρόνος και όλοι οι πιθανοί κόσμοι του παρελθόντος, και μας αποκαλύπτονται εστεμμένοι από ομορφιά, ενθουσιασμό, έκπληξη, αγάπη, πληρότητα, ευτυχία. Και η απουσία γίνεται παρουσία, το σκοτάδι φωτεινός θάλαμος, φλεγόμενη τέχνη.
Η Αρχοντούλα Διαβάτη μετουσιώνει τον πόνο σε τέχνη, και στην τέχνη – λέει ο Σιοράν– το μόνο κριτήριο «είναι το πλησίασμα του ουρανού», όσο κι αν αυτό μας αφήνει απαρηγόρητους… (Λίλα Τρουλινού, περιοδικό περί ου, Μάιος 2023)
