Κατάλογος

Η Πρίγκηπος ή το Νησί, όπως την αποκαλούν οι Ρωμιοί της Πόλης, αποτελεί το σκηνικό στο οποίο ξετυλίγονται αυτήν τη φορά οι αναμνήσεις της συγγραφέως. Το παραδεισένιο νησί των καλοκαιρινών διακοπών στα πρώτα νεανικά της χρόνια. Μέρες χαράς και ξενοιασιάς, παρέες και αισθήματα, ποδηλατάδες και ψυχαγωγία, σε ένα νησί, το Νησί, που παρ’ όλο που αποτελεί μια μικρή και ασήμαντη κουκκίδα στον χάρτη, έφερε πάνω του, εκτός από τις μαγευτικές φυσικές του ομορφιές και το απερίγραπτο αρχιτεκτονικό κάλλος των αρχοντικών του, όλη την κοινωνική, πολιτιστική και θρησκευτική ζωή της Ρωμιοσύνης της Πόλης από τα χρόνια τα παλιά μέχρι τις τελευταίες της αναλαμπές.

Έτσι, το κουβάρι των αναμνήσεων, καθώς ξετυλίγεται, φέρνει αρχικά στο φως τις ευτυχισμένες μέρες της νεανικής ξενοιασιάς, της καλοκαιρινής ραστώνης. Στη συνέχεια, η αλληλουχία των συνειρμών ανασύρει από τα ταμεία της Μνήμης την τραγική ιστορία μιας προσφιλούς της οικογένειας που παραθέριζε στην Πρίγκηπο κατά τη χρυσή για την Ομογένεια εποχή των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Στο δε τελευταίο μέρος η συγγραφέας επιχειρεί μια αναρρίχηση στην ψηλότερη κορφή της Πριγκήπου, στη μονή του Αγίου Γεωργίου του Κουδουνά, και μας μεταφέρει εικόνες παλιές, αλλά και του σήμερα, από το σημαντικότερο Προσκύνημα της Πριγκήπου, και ίσως και της Πόλης ολόκληρης.

Τελειώνει, δε, αυτήν την κατάθεση ψυχής με τη λεπτομερή αναφορά στο έργο του Εθνικού Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου, που ερημώνει τώρα πια απέναντι από τον Άη Γιώργη τον Κουδουνά, και με την περιγραφή της προσωπικότητας και του έργου της τελευταίας διευθύντριας του Ορφανοτροφείου, της δασκάλας Μαρίκας Χάτσου.

(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Δεν είμαι καμιά μηχανή παραγωγής θετικότητας.
Έχω ένταση, έχω δυσαρέσκεια, έχω δυσθυμία, κάνω αρνητικές σκέψεις, θα τους έλεγε.
Τώρα κοιτάει από το μπαλκόνι την πινακίδα που αναβοσβήνει στο ψαράδικο απέναντι, στη λεωφόρο. «Σας ψήνουμε και σας τηγανίζουμε μόνο με 4 ευρώ το κιλό, ο ψαράς της οικογένειας» και χαμογελάει. Να αφιππεύσει από το καλάμι της, να μπορούσε να αρκείται σε ό,τι έχει, θα της έλεγε ο πατέρας της, καλή του ώρα. Πέφτει πάλι με το κεφάλι στη μαύρη τρύπα της κακοδαιμονίας, ανάμεσα σε ανεξέλεγκτες φωτιές και σε έκτακτα δελτία κάθε τόσο για επιδείνωση, μπουρίνια και πάλι νέα πρόγνωση. Γκρινιάζει και δυσανασχετεί, και πού να πάει κανείς με τον καύσωνα, στα θερινά είχε δει τις περισσότερες ταινίες κι εξ άλλου οι καρέκλες ήταν άβολες, και τα κουνούπια έκαναν πάρτι, και οι φίλοι δεν επιθυμούσαν καμία έξοδο, προτιμούσαν κλεισμένοι σαν τα ποντίκια να βλέπουν σειρές και να παραγγέλνουν πίτσες, παρ’ όλη την άνωθεν σύσταση να είναι φειδωλοί στις παραγγελίες με τις εργασιακές σχέσεις για κλάματα και τους εργαζόμενους όμηρους να αλωνίζουν με τα μηχανάκια στην καυτή πόλη.

Μια σελίδα της σχολικής Γεωμετρίας για τα ασύμμετρα μεγέθη (όπως η διαγώνιος προς την πλευρά του τετραγώνου) θα γίνει αφορμή για τη μια από τις δύο κεντρικές ηρωίδες του βιβλίου να σκεφτεί την περίπτωση του άντρα που καθόρισε για ένα διάστημα την πορεία της ζωής της.

Οι σκέψεις τις αυτές γεννιούνται όταν πια έχει καταφέρει να απαλλαγεί από εκείνον κι ελεύθερη μπορεί να κρίνει από απόσταση τον χειριστικό του χαρακτήρα, τον διαρκή αγώνα του να καλύπτει με ψέματα τις ανεπάρκειές τους και να διώχνει από τον περίγυρο οποιονδήποτε θα μπορούσε να διακρίνει την αλήθεια για το πρόσωπό του. Εκείνος πάλι θα επιλέξει μια άλλη, το δεύτερο από τα βασικά γυναικεία πρόσωπα του βιβλίου, όταν καταλάβει ότι είναι εκείνη που δεν θα τον αμφισβητήσει ποτέ.

Δειλή, ανασφαλής, πληγωμένη από την παιδική της ηλικία, θα γίνει, με την απομόνωση που της επιβάλλει, υποχείριό του, παρέχοντάς του την επιδοκιμασία και την υλική υποστήριξη που εκείνος χρειαζόταν. Μέχρι το τέλος της.

Η κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού αποτέλεσε θεμελιώδες γεγονός για την εξέλιξη της ελληνικής ιστορίας. Τα εντυπωσιακά κτήρια δεν ανοικοδομήθηκαν ποτέ ξανά, και ελάχιστες εικαστικές και χειρωνακτικές τέχνες κατάφεραν να επιβιώσουν. Οι προηγμένες μορφές πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης χάθηκαν στη λήθη, και η έννοια της ανώτατης κυβέρνησης του μυκηναϊκού άνακτος εξαφανίστηκε για πάντα από το φάσμα των πολιτικών θεσμών της αρχαίας Ελλάδας. Τα ανάκτορα, οι βασιλείς και οι βασιλικές οικογένειες περιήλθαν στη διάσταση του μύθου. Η τέχνη της γραφής χάθηκε για αιώνες. Η Ελλάδα μετατράπηκε σε μια κλειστή κοινότητα του Αιγαίου. Με λίγα λόγια, ο ελληνικός κόσμος υποβιβάστηκε στο επίπεδο μιας προϊστορικής κοινωνίας.

Τι είδους μαθήματα μπορούμε να αντλήσουμε από την εξέταση αυτής της κρίσιμης περιόδου; Ποια μηνύματα μπορούμε να αφουγκραστούμε από την κατάρρευση των αρχαίων κοινωνιών, αναγνωρίζοντας πιθανούς παράγοντες που μπορούν να επαναληφθούν στο μέλλον υπό ανάλογες συνθήκες; Εάν η αρχαιολογική γνώση μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο πρόληψης, τότε η μελέτη της κατάρρευσης των κοινωνικών συστημάτων της Εποχής του Χαλκού δεν αποτελεί μόνο μια ενδιαφέρουσα περιπτωσιολογική μελέτη για την εξαγωγή χρήσιμων ιστορικών συμπερασμάτων, αλλά και ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαμόρφωση στρατηγικών με σκοπό την αποφυγή παρόμοιων σφαλμάτων στο μέλλον.

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της διαρκούς και ακραίας βίας σε μια κοινωνία, στους ανθρώπους και στη λογοτεχνία της; Πώς επενεργεί η βία στον ανθρώπινο εγκέφαλο; Μπορεί η λογοτεχνία να αποκαλύψει το συλλογικό και ατομικό τραύμα που έχει προκαλέσει η βία στην κοινωνία και στο άτομο; Είναι δυνατόν να εξηγηθεί η βία με οικονομικά, πολιτικά, θρησκευτικά, γεωγραφικά ή άλλα εργαλεία, ή από ένα σημείο και μετά παραμένει δυσεξήγητη, παρά τη διαχρονική, επίμονη ύπαρξή της; Και ακόμη και αν εξηγηθεί, μπορεί τελικά να αντιμετωπιστεί με οικονομικές, κοινωνιολογικές, ψυχολογικές ή άλλες μεθόδους; Και αν όλες μας οι εξηγήσεις έχουν αποδειχθεί τελικά ανίκανες να ερμηνεύσουν και να επιλύσουν το πρόβλημα της βίας, τότε μήπως η λογοτεχνία μπορεί;